بيان آيه 22- 23

لغت:

شر: ضد خير، اظهار بدى. برخى گويند، يعنى زيان قبيح. شاعر گويد:

يعنى: هر گاه گفته شود: كدام يك از مردم بدترين قبيله‌ها هستند؟ انگشتها به «كليب» اشاره مى‌كنند.

دواب: جمع دابه. جنبندگان. لكن در عرف به اسبها گفته مى‌شود.

مقصود:

اكنون خداوند در مذمت كفار مى‌فرمايد:

(إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ‌): بدترين موجوداتى كه بر روى زمين در جنب و جوش هستند، پيش خدا آنهايى هستند كه كر و لال و بى خردند. يعنى مشركين كه حق را مى‌شنوند و از آن نفعى نمى‌برند و بآن اقرار نمى‌كنند و اعتقاد ندارند.

بدينجهت است كه گويى جانوران هستند. امام باقر (ع) فرمود: اين آيه در باره بنى عبد الدار- كه تنها مصعب بن عمير از آنها ايمان آورد- و هم سوگند آنها «سويبط» نازل گرديد.

برخى گفته‌اند: در باره نصر بن حارث بن كلده كه از بنى عبد الدار است، نازل شد.

(وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْراً لَأَسْمَعَهُمْ‌): حسن گويد: يعنى اگر خداوند مى‌دانست كه آنها قبول هدايت و حق مى‌كنند، آنچه را كه از شنيدن آن فرار مى‌كنند، بگوش آنها مى‌رسانيد.

زجاج گويد: يعنى جواب سؤالات آنها را مى‌داد. جبائى گويد: يعنى صداى قصى بن كلاب را بگوش آنها مى‌رسانيد، زيرا مى‌گفتند: قصى را زنده كن تا به نبوتت شهادت دهد.

(وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ‌): اگر آنها را مى‌شنوانيد، اعراض مى‌كردند.

از اين آيه بر مى‌آيد كه خداوند احدى را از لطف خود محروم نمى‌سازد. مگر كسانى كه از لطف خدا استفاده نگيرند