نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 173
ممكن است منصوب باشد به فعلى كه بوسيله فعل
بعد تفسير شده است.
(وَ أَنَّ لِلْكافِرِينَ ...): ممكن است مرفوع و
عطف بر «ذلكم» باشد.
شان نزول:
ابن عباس گويد: در روز بدر، هنگامى كه مردم صف كشيدند، ابو جهل گفت:
خدايا هر كدام از ما را كه بيارى تو سزاوارتريم، يارى كن. مسلمانان
استغاثه كردند و خداوند فرشتگان را فرستاد و فرمود:(إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ ...) برخى گويند: هنگامى كه
پيامبر به كثرت جمعيت دشمن نگريست، رو بقبله ايستاد و گفت: خدايا بوعدهاى كه بمن
دادهاى، وفا كن. اگر ياران من شكست بخورند و كشته شوند، در روى زمين كسى ترا
عبادت نخواهد كرد. وى چنان در حال دعا دستها را بلند كرده بود كه عبا از دوشش
افتاد. در اين وقت خداوند، اين آيات را نازل كرد.
روايتى بهمين مضمون از امام باقر (ع) نيز روايت شده است. مىفرمايد:
همين كه شب فرا رسيد، خداوند بر اصحاب كه در جايى فرود آمده بودند كه از زيادى
رمل، پاها قرار نمىگرفتند، پرده خواب افكند و بارانى فرستاد تا رملها چسبيدند و
پاهاى ايشان بر زمين قرار گرفت. لكن اين باران براى قريش شديد بود و آنها را بزحمت
افكند و مرعوب شدند. چنان كه مىفرمايد:(سَأُلْقِي فِي
قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ)
مقصود:
اكنون خداوند متعال در باره پيروزى كه به مسلمين بخشيد، مىفرمايد:
(إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ):
بخاطر بياوريد هنگامى را كه در روز بدر از شر دشمنان بخداوند پناه برديد و از او
درخواست كرديد كه شما را يارى كند، زيرا تعداد شما كم و تعداد آنها بسيار بود. آن
روز چارهاى نداشتيد، جز اينكه بدرگاه خداوند استغاثه كنيد و از او بخواهيد كه شما
را كمك و از شر دشمن خلاص كند. استغاثه بمعناى طلب كمك و نجات است. برخى گفتهاند:
به معناى طلب يارى و پيروزى است.
(فَاسْتَجابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُمْ بِأَلْفٍ مِنَ
الْمَلائِكَةِ مُرْدِفِينَ): خداوند دعاى شما را مستجاب
و به شما اعلام كرد كه: من شما را بهزار فرشته كه هزار فرشته ديگر بدنبال
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 173