نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 116
بدنيا و لذائذ آن متمايل شد و از روى هواى
نفس، دنيا را بر آخرت ترجيح داد. اكنون در باره او مثل زده، مىفرمايد:
(فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ
أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ): او مثل سگ است كه اگر طردش
كنى يا نكنى، در همه حال زبان خود را بيرون مىآورد. يعنى: هر چه او را موعظه كنى
يا موعظه نكنى، گمراه است. همه حيوانات در حال خستگى و ناتوانى زبانشان بيرون
مىآورند ولى سگ در همه حال. در جاى ديگر در باره آنها مىفرمايد:
(سَواءٌ عَلَيْكُمْ أَ دَعَوْتُمُوهُمْ أَمْ أَنْتُمْ صامِتُونَ) (اعراف 193: براى شما فرق نمى- كند كه آنها را دعوت كنيد يا ساكت
باشيد) ابو مسلم گويد: او را از اين جهت به سگ تشبيه كرده است كه پستى و بىارزشى
او را برساند. اينكه در باره زبان بيرون آوردن سگ گفتگو مىكند، از اين لحاظ است
كه عرب چيزى را به چيزى تشبيه مىكند. آن گاه بوصف «مشبه به» مىپردازد، اگر چه آن
وصف در «مشبه» نباشد. برخى گويند:
تشبيه كردن به سگ، از اين لحاظ است كه سگ وقتى كه زبان خود را بيرون
آورد، قصد اذيت دارد. خواه به او حمله كنى يا حمله نكنى. به كسى كه با زبانش مردم
را آزار مىكند، مىگويند: زبانش را مثل سگ از دهانش در آورده است. منظور از «لهث»
در اينجا پارس كردن سگ است. مجاهد گويد: اين مثل در باره كسى است كه قرآن مىخواند
و عمل نمىكند.
(ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا): اين است صفت كسانى كه آيات ما را تكذيب مىكنند. ابن عباس گويد:
مردم مكه آرزو مىكردند كه يك نفر از جانب خداوند براى هدايت آنها فرستاده شود.
همين كه پيامبر خدا كه در باره او هيچ شكى نداشتند، بسوى آنها آمد، او را تكذيب
كردند و از نعمت هدايت محروم شدند.
(فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ): داستان گذشتگان را براى آنها نقل كن باشد كه عبرت گيرند و دست از
رفتار زشت خود بردارند و دچار بدبختى نشوند. بعد كه در باره مثلى كه در بالا زد،
مىفرمايد:
(ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا): بد است صفت مردمى كه در باره آنها
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 116