به ذكر احاديث و بيان معانى آيات مى‌پرداختند. ولى لغات و الفاظ را بيان نميكردند و آنها را به فهم طبيعى عرب اصيل اين دوره كه گفتيم هنوز با اهل زبانهاى ديگر نياميخته بودند واگذار ميكردند در اين زمان هنوز زبان عربى بصورت علم و فن در نيامده و قواعد و قوانين براى آن نوشته نشده بود و استعمالات بيشتر روى ذوق و سليقه بود.

بتدريج كتب تفسيرى زياد شد و با داخل شدن لغت‌هاى ملل ديگر دوران زبان خالص و فصيح عربى پايان يافت و كم كم بحث قسمت‌هاى ادبى قرآن از اركان تفسير شمرده شد.

در قرن ششم هجرى زمخشرى كتاب كشاف را تأليف كرد و در آن فنون- بلاغت و نكته‌هاى بديعى قرآن را بطور كامل و مبسوط نوشت و حقاً در باب خود پر ارزش و سودمند است.

پس از زمخشرى علّامه بزرگ طبرسى در قرن پنجم كتاب مجمع البيان را در نهايت درجه درستى و محكمى با روشى كامل و عالى نوشت و بترتيب لغت و اعراب و نظم آيات و سبب نزول و معانى هر يك از آيات را بيان كرد در تفصيل معانى نه بسمت افراط گرائيده تا دچار زياده گويى شود و نه در جهت تفريط افتاده تا در بيان مطلب و مراد كوتاه آمده باشد.

مجمع البيان يكى از بهترين كتابهاى تفسير است كه با اسلوب و ترتيب جالب نوشته شده است و در هر باب اقوال را بدون آنكه مورد ردّ و اعتراض قرار دهد نقل ميكند و اختيار و ترجيح يك قول را بعهده فكر و ذهن خواننده قرار ميدهد تا در او اگر ملكه تشخيص و اختيار نيست پديد آيد.

اقسام تفسير

قبلًا گفتيم كه بعد از آميختن زبانهاى ديگر به زبان عربى و از دست رفتن ملكات فطرى عرب بحث از الفاظ و لغت و اعراب و مانند آن داخل در كتابهاى تفسير و قسمتى از مباحث آن شد و قسمت ديگر بحث از ناسخ و منسوخ و اسباب نزول و مقاصد