عطا ميگويد: منظور پيمانهايى بود كه ميان پيامبر اسلام و يهود بسته شده بود و آنان نقض كردند مانند پيمانى كه با يهود بنى قريظه و نضير بسته بود كه دشمنان پيامبر را كمك نكنند و آنان در روز خندق پيمان‌شكنى نموده قريش را يارى كردند.

(نَبَذَهُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ ...)- شكستند آن پيمان را گروهى از ايشان.

(بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يُؤْمِنُونَ ...)- بلكه بيشتر از آنان ايمان نياورده‌اند.

ضمير «هم» به معاهدين و هم پيمانها بر ميگردد و بخصوص گروهى كه پيمان شكستند رجوع نمى‌كند زيرا آنان عموماً ايمان نياوردند و اما برخى از اهم پيمانها مانند عبد اللَّه بن سلام و كعب الاحبار و برخى ديگر قبول اسلام كردند.

و علّت اينكه كلمه «بل» در اينجا آمد دو امر است:

1- چون گروهى از آنان پيمان شكنى نمودند از اينرو آنان به پيمان شكنى خويش كافر شدند و خداوند بوسيله كلمه «بل» موضوع كفر را توسعه داد و فرمود:

بلكه بيشتر از ايشان پيمان شكنى خويش را انكار كردند برخى از روى نادانى و پاره‌اى از روى عناد و دشمنى.

2- منظور اثبات كفر همه آنها است: برخى بعلت پيمان شكنى، و بيشتر در اثر انكار و پيروى ننمودن از پيامبر اسلام‌

. [سوره البقرة (2): آيه 101]

(وَ لَمَّا جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ كِتابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ (101))

[ترجمه‌]

و هنگامى كه آمد ايشان را پيامبرى از جانب خدا كه تصديق ميكرد آنچه را با ايشان بود پرتاب كردند گروهى از آنهايى كه كتاب بآنان داده شده كتاب خدا را پشت‌سر گويا اينان نميدانند.

تفسير

(وَ لَمَّا جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ...)- هنگامى كه آمد ايشان را رسولى از جانب پروردگار.

بيشتر مفسرين گفته‌اند منظور از «رسول» محمّد 6 است يعنى هنگامى كه آمد يهود هم زمان نبى اكرم را محمّد فرستاده خدا.