پيشانى است بر روى زمين و يكى از اجزاء نماز است چون ركوع و قنوت و مانند آنها.

«أبى»- امتناع كرد و سه كلمه «اباء» و «ترك» و «امتناع» بيك معنى هستند.

استكبر- خود را بزرگ دانست و استكبار بهمان معناى تكبّر است.

ابليس- اسمى است عجمى بمعناى شيطان.

تفسير

اين آيات، مقام و عظمت و جلالى را كه خدا به آدم داده بيان ميكند كه بياد بياور اى محمد(إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ) وقتى كه ما بملائكه گفتيم براى آدم سجده كنيد، ظاهر آيه نشان ميدهد كه امر خدا متوجه همه ملائكه حتى جبرئيل و ميكائيل بوده است. آيات ديگر چون‌(فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِيسَ)[1] (همه ملائكه سجده كردند جز ابليس) همين مطلب را تأييد ميكند كه امر متوجه همه بوده است. بعضى ديگر معتقدند: مخاطب اين امر گروهى از ملائكه بودند كه شيطان از آنها بود.

و در اين كه سجده ملائكه براى آدم بچه ترتيبى بوده دو قول نقل شده است.

1- تعظيم و بزرگداشت آدم بوسيله ملائكه كه در روايات ائمه : وارد شده و عقيده قتاده و جمعى از اهل علم و نيز على بن عيسى رمانى همين است و از همين جهت بالاترى مقام انبياء را از ملائكه اثبات كرده‌اند.

2- خدا آدم را قبله آنان قرار داد و فرمان داد تا بدان سوى سجده كنند كه جبائى و ابو القاسم بلخى و جمعى ديگر گفته‌اند و آن را نيز نوعى تعظيم براى آدم شمرده‌اند.

ولى با توجّه به اينكه علت سرپيچى ابليس از سجده آدم اين بود كه خود را بالاتر و برتر ميدانست و ميگفت‌(أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ)[2]

[1] آيه 30 از سوره حجر و 73 از سوره ص.

[2] آيه 12 از سوره اعراف( 7)