جوشانى از انسان وجود داشته است.

مردم اين منطقه به سرعت زادوولد مى‌كردند و پس از كثرت و فزونى به سمت شرق، يا جنوب سرازير مى‌شدند و همچون سيل روانى اين سرزمين‌ها را زير پوشش خود قرار مى‌دادند، و به تدريج در آن‌جا ساكن مى‌گشتند.

به نظر مى‌رسد يأجوج و مأجوج از همين قبايل وحشى بوده‌اند كه مردم قفقاز، هنگام سفر كورش به آن منطقه، تقاضا كردند از آنان جلوگيرى كند. او نيز به كشيدن سدّ معروف ذو القرنين اقدام كرد. [1]

امّا ارتباط اين‌ها با مهدويت از رواياتى به دست مى‌آيد كه آن‌ها را يكى از اشراط الساعة دانسته است. [2]

البته برخى دربارۀ حقيقت وجودى آن‌ها، خواسته‌اند با استفاده از روايات، در انسان بودن آن‌ها ترديد كنند! [3]

در رواياتى چند پراكنده شدن يأجوج و مأجوج بر روى زمين، در كنار خروج دجّال و نزول حضرت عيسى عليه السّلام ذكر شده است؛ [4]بنابراين مى‌توان اين احتمال را مطرح كرد كه اين رخداد در عصر ظهور حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف يا در آستانۀ قيامت، رخ خواهد داد. [5]

ممكن است گفته شود: مقصود از يأجوج و مأجوج، افراد شرور با ويژگى خاص نيست؛ بلكه مى‌تواند اين حقيقت در هرگروهى باشد كه در آخر الزّمان مقابل حق مى‌ايستند و اقدام به شرارت مى‌كنند.

نيز ن. ك: اشراط الساعة، آستانۀ قيامت.