تصدّى امر غير و سرپرستى استعمال شده كه وجه مشترك همۀ اين معانى، قرب معنوى است.

از ميان اين معانى، معناى سرپرستى و تصرّف در كار ديگرى، با آنچه از ولايت فقيه اراده مى‌شود، همخوانى بيشترى دارد. كسى كه عهده‌دار كارى مى‌شود، بر آن ولايت يافته و مولا و ولى آن امر محسوب مى‌شود؛ بنابراين، كلمه ولايت و هم‌ريشه‌هاى آن (مانند ولى، توليت، متولّى و والى) بر معناى سرپرستى، تدبير و تصرّف، دلالت دارد.

واژۀ فقيه در لغت، به معناى كسى است كه فهمى عميق و دقيق دارد و از ريشۀ(ف ق ه) گرفته شده كه به معناى غلبۀ علم و فهم و ادراك دربارۀ چيزى است. در اصطلاح، فقيه كسى است كه بتواند احكام شرعى را از آيات قرآن و سخنان معصومان عليهم السّلام استنباط و استخراج كند.

مسألۀ ولايت فقيه كه پيشينۀ آن، به آغاز فقه بازمى‌گردد، يكى از مهم‌ترين مسايل جامعۀ شيعى است؛ به گونه‌اى كه انديشۀ سياسى پيروان مكتب اهل بيت عليهم السّلام در عصر غيبت كبرا-به ويژه دوران معاصر-با آن گره خورده است. از آن‌جا كه در دوران معاصر، بزرگ‌ترين تحوّل اجتماعى در امت اسلامى، به نام انقلاب اسلامى ايران، بر اين باور سترگ بنا شده، بحث دربارۀ آن، امرى ضرورى و اجتناب‌ناپذير است.

از سوى ديگر، يگانه فرياد ظلم‌ستيزى و مقابله با زياده‌خواهى استكبار جهانى، برخاسته از اين تفكر ارجمند و اصل مترقى است كه دشمنى‌هاى فراوانى را از سوى ستمگران و استكبار جهانى در پى داشته است. اين خود، اهميت پرداختن به اين بحث را دو چندان ساخته است.

ولايت فقيه هم از راه عقل و هم از راه روايات و احاديث ثابت است. از آن‌جا كه در مدخل نيابت عام، به برخى روايات در اين‌باره اشاره شد، اين‌جا به صورت مختصر به دليل عقلى اشاره مى‌كنيم:

از آن‌جا كه در عصر غيبت، دسترسى به پيشواى معصوم عليه السّلام امكان پذير نيست و تشكيل حكومت هم ضرورى است، بايد فردى ولايت و حكومت را بر عهده بگيرد. بدين منظور، سه راه پيش رو داريم: يا اين كه ولايت غير فقيه را بپذيريم يا فقيه