حضرت حجّت عليه السّلام از كسانى هستند كه در سال 329 ق دار فانى را وداع گفتند. [1]

نيز ن. ك: نيابت خاص، نواب خاص.

دست‌نگاشته‌هاى حضرت مهدى عليه السّلام در غيبت صغرا

توقيع در لغت، به معناى نامه را نشان كردن و نوشتن عبارتى در ذيل نامه و نوشته است؛ همچنين پاسخ‌هاى نوشته شدۀ بزرگان و دولتمردان به پرسش‌ها و درخواست‌هاى نوشتارى كه از ايشان مى‌شود. [2]

از بررسى نوشته‌هاى تاريخى به دست مى‌آيد، از زمان‌هاى دور بين حاكمان و فرمانروايان، توقيع‌نويسى رواج داشته و موارد فراوانى از توقيعات آن‌ها در متن‌هاى تاريخى ثبت و ضبط شده است. افزون بر موارد پيشين، در منابع روايى، فقهى و تاريخى شيعه نيز سخن از توقيع به چشم مى‌خورد. توقيع در اين كتاب‌ها به طور عمده، به قسمتى از نوشته‌هاى پيشوايان دينى عليهم السّلام اطلاق شده است كه براى پيروان خود نوشته‌اند.

امروزه به سبب كاربرد بيشتر توقيعات در منابع مهدويّت، هنگامى كه سخن از «توقيع» به ميان مى‌آيد، ذهن به توقيعات واپسين پيشواى معصوم، حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف منصرف مى‌شود؛ اما از امامان ديگر عليهم السّلام نيز نوشته‌هايى با عنوان توقيع صادر شده است. [3]

دربارۀ چگونگى صادر شدن توقيعات از سوى حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف، آگاهى روشنى در دست نيست؛ اما بدون شك، بسيارى از اين توقيعات، به گونه‌اى غيرمتعارف صادر شده است؛ به گونه‌اى كه مى‌توان گفت:

صدور آن‌ها به نحو عادى و از شخص معمولى صورت نگرفته است. براى نمونه، مى‌توان به حكايتى در اين‌باره اشاره كرد.