responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : علوم سیاسی نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم    جلد : 1  صفحه : 1

دانش سياسى و فرهنگ اسلامى


سردبير ((سياست)) از هر چشم اندازى كه تعريف شود; خواه بعنوان شاخه اى از ((دانش)), يا بمثابه منظومه اى از ((عمل)), وجود تمدنى و نسبى آن را نمى توان ناديده گرفت. ((علم سياست)) بخشى از حكمت عملى و از اجزاى رئيسه عقل عملى است, و از آن روى كه ((عمل)), از بنياد, پديدارى فرهنگى است و به اعتبار زمان و مكان, مبانى, محدوديتها و جلوه هاى متمايز دارد, هرگز نمى توان از دانش سياسى جهان شمول سخن گفت و براى حل ((مسائل امروز)) صرفا چشم به آثار قدما يا در تكاپوى تقليد از بيگانه بود. علم سياست, يعنى علمى كه به توسط آن كيفيت عمل سياسى آموخته مى شود نيز, نوعى عمل است. و چون عمل سياسى سرشت تاريخى و تمدنى دارد, پرسشهاى دانش سياسى نمى تواند در گسست از دوران تاريخى و بستر تمدنى يك جامعه طرح شود و اگر چنين باشد, به علم سياست غير سياسى و حكمتى فرا تاريخى بدل شده, و اندوخته و انبانى بلاثمر مى شود.
با انقلاب اسلامى و حيات سياسى منبعث از آن, دورانى در انديشه و عمل سياسى مسلمانان آغاز شده كه مستلزم بازگشتى ويژه بر عقلانيت اسلامى, و طليعه چنان تحولى در تمدن اسلامى است كه به نظر مى رسد فقط آيندگان مى توانند اهميت و نتايج آن را از نزديك ببينند. چنين تحولى كه هنوز در سطح سياسى و اجتماعى است, به يقين, عقلانيت و دانش سياسى متناسب خود را نيز توليد خواهد كرد. تفسيرى نو بر مجموعه تجربه ها و تفسيرهاى سياسى از وحى اسلامى اضافه نموده و نسبت خود را با ((گذشته اسلامى)) از يكسوى, و ((تاريخ تمدن غرب)) از سوى ديگر, توضيح خواهد داد.
طبيعى است كه زايش و پالايش چنين دانش و عقلانيتى, كه آينده تمدن اسلامى جز بر بنياد آن استوار و استمرار نخواهد داشت, رنجها و صبرهاى بسيار مى طلبد كه هنوز بايد در انتظار آن بود; تحقق اين مهم, در آينده اى نامعلوم و به دست بزرگى توانا به انجام خواهد رسيد كه ظهور او تاكنون بعهده تعويق افتاده است. اما آنچه در اين لحظه و تكانهMomentum) ) تاريخى اهميت بسيار دارد توجه به اضلاع مثلثى است كه تفكر سياسى امروز ما ناگزير از تإمل در ابعاد سه گانه آن 1) گذشته اسلامى 2) شرايط امروز و 3) تجربه غرب به منظور درآمدى بر دانش سياسى مورد انتظار است. و فصلنامه علوم سياسى نيز با هدف كاوش در قلمروهاى سه گانه فوق طراحى شده است.
اكنون, و در شرايط انقلاب اسلامى, بيش از هر زمان ديگرى ضرورت دارد كه لجنه هاى علمى و مباحث دقيق ((غرب شناسى)) رواج يابد. غرب شناسى به معناى غرب گرايى نيست بلكه شناخت درست غرب بمنظور دفاع از هويت اسلامى در برابر استيلاى غرب است. غرب شناسى براى مسلمانان و انديشمندان امروز جامعه اسلامى بيش از اسلام شناسى مستشرقين غربى اهميت دارد; زيرا, اسلام شناسى آنان براى سلطه بيشتر و آسانتر بر جوامع اسلامى بود ولى غرب شناسى ما با هدف فهم درست غرب بمنظور دفاع از ((خويشتن)) و هويت دينى خويش است و بنابر اين, غرب شناسى براى ما بخشى از ضروريات بقإ است.
بازگشت انتقادى به ميراث اسلامى ـ سياسى نيز از لوازم بالندگى تفكر جديد است ; نقد ديروز و امروز همواره تفكيك ناپذيرند. عقل سياسى ما ابزارى است كه بر ساخته فرهنگ معينى است و ويژگيهاى خاص خود را دارد. دانش سياسى مسلمانان, انديشه اى است كه بالذات ساخته فرهنگ اسلامى است ; فرهنگى كه تاريخ تمدن اسلامى را با خود حمل مى كند و واقعيت آن را باز مى تابد و از آرمانهاى آن سخن مى گويد, و در عين حال موانع پيشرفت و عوامل عقب ماندگى كنونى مسلمانان را نيز به همراه دارد و باز مى نمايد و حكايت مى كند. و اگر بتوان دانش سياسى مسلمانان را به نام يكى از مهمترين ويژگيهايش ناميد, بايد بگوئيم كه سياست اسلامى, انديشه و عمل مبتنى بر وحى است, يا به عبارت بهتر ; تفسير وحى. بدين ترتيب, همه كوشش ما شناخت و سنجش سياست اسلامى بمثابه مجموعه اى از تفسيرها است كه ساختارى متعين دارند و از مبانى, الگوى عمل و فراورده هاى خاصى حكايت مى كنند. اين كوشش, دلمايه و دغدغه اساسى ((فصلنامه علوم سياسى)) است.
هدف((فصلنامه))تلاشهايى هر چند ابتدايى بمنظور آگاهى از ميراث سياسى اسلام و كمك به ترميم سنددانش سياسى است كه مدتهااست در جوامع اسلامى از هم گسيخته است. چنين مى نمايد كه تنهادرسايه چنين تلاشهايى است كه مى توان بر احياى مجدد ملكه تصرف در دانش آموختگان و پژوهشگران اين رشته در حوزه هاى علميه و دانشگاههاى كشورهاى اسلامى چشم اميد بست.
دانشگاهها و حوزه هاى علميه ما, بويژه در قلمرو علوم سياسى و اجتماعى, سالهاست كه سند دانش و ملكه تصرف در آن را از كف نهاده اند و چنانكه رهبر معظم انقلاب در يك ارزيابى داهيانه اشاره فرمودند ; ((حوزه هاى ما سالها است كه از دنيا و زمان خود عقب افتاده اند)). از جمله نشانه هاى اين عقب افتادگى, درازى بى ثمر دوره آموزش و نيز, فقدان ملكه تصرف و كاربرد عملى اين آموخته ها در اغلب موارد را مى توان برشمرد. ابن خلدون كه در سال 779 قمرى تإليف مقدمه را تمام كرده است, در اشاره به اين وضعيت در حوزه هاى اسلامى مى نويسد:
((.... و از اين رو, كسانى از جويندگان دانش را مى يابيم كه پس از گذشت ساليان درازى از عمر آنان در محافل علمى, سكوت اختيار مى كنند و به هيچ رو سخن نمى گويند و در مباحثى كه[ درجامعه] مطرح مى شود شركت نمى جويند. بلكه توجه آنان به حفظ كردن بيش از ميزان حاجت است و به همين سبب از ملكه تصرف در دانش و تعليم سودى حاصل نمى كنند. و حتى از همين گروه كسانى را مى يابيم كه پس از فراغت از كسب دانش نيز ملكه آنان در دانشى كه دارند قاصر است و اگر به بحث و گفتگو يا مناظره يا تعليم بپردازند بخوبى از عهده آن برنمىآيند. و منشإ اين كوتاهى و قصور تنها به كيفيت تعليم و از دست رفتن سند آن باز مى گردد وگرنه ميزان محفوظات آنان بيشتر و كاملتر از ديگران است (مقدمه, ص 8 ـ 877)
رهبر انقلاب در اشاره به برخى مشكلات چندين صدساله در حوزه هاى اسلامى تإكيد مى كنند كه ; ((امروز روز علاج است و آنچه را كه به نظر مى رسد; اولا, قبول درد است .... اگر درد را قبول نكرديم, درمان درست نخواهد شد. ثانيا همت گماشتن به علاج .. .., راهش همين است كه كسانى, بخصوص جوانها كه احساس درد مى كنند, آن درد را گسترش بدهند. (رهنمودهاى مقام معظم رهبرى, فيضيه, آذر 74)
به هر حال, اشارت فوق, هدف و قلمرو اصلى فعاليت ((فصلنامه)) را تشكيل مى دهد. فصلنامه علوم سياسى با هدف ترويج آگاهى و مفاهيم سياسى اسلام در جامعه, و بويژه در سطح دانشجويان اين رشته و طلاب علوم دينى منتشر مى شود و چنانكه گذشت, موضوع ((سياست)) را در سه حوزه ; ((ميراث اسلامى)), ((غرب شناسى)) و ((مسائل روز)) مورد بررسى قرار مى دهد. شايان تإكيد است كه هر ملتى بر حسب فرهنگ و اصطلاحات مخصوص خود, لاجرم ((علم سياسى)) ويژه اى دارد كه متعلق به خود آن قوم و فرهنگ و ملت است و ديگران, نه بدان توجهى دارند و نه, مى توانند توجه نمايند. و از اين ديدگاه, بحث در باب علم سياست اسلامى و متناسب با شرايط امروز جامعه ما, به يقين در آغاز راه است و به رغم ضرورت, تلاشها, تحقيقات و تإليفات در اين باره چنان اندك است كه تعريف و تعيين حدود اين دانش را ناگزير بايد به آينده سپرد. انديشمندان مسلمان, اهداف هر تلاشى علمى را در هفت مقصد منحصر كرده اند كه به نظر مى رسد اشاره به آنها در راستاى انگيزه هاى انتشار ((فصلنامه علوم سياسى)) خالى از فايده نباشد;
1 ـ استنباط يك دانش جديد و ابواب و فصول و مسائل آن.
2 ـ توضيح و تفسير يافته هاى پيشينيان در يك دانش.
3 ـ اصلاح خطاها و لغزشهاى بزرگان در يك رشته علمى
4 ـ تكميل نواقص يك نظريه يا رشته علمى
5 ـ ترتيب و تنظيم مسائل يك علم
6 ـ جمع آورى و تدوين مسائل يك علم يا نظريه كه در ضمن ابواب و فصول ديگر دانشها پراكنده است.
7 ـ تلخيص و خلاصه كردن آثار متقدمان كه از منابع اساسى يك علم محسوب مى شوند.
((فصلنامه علوم سياسى)) كه اكنون دور جديد انتشار آن آغاز شده است, انديش وران سياست و سياست دينى در حوزه و دانشگاه را در هر يك از مقاصد هفتگانه در اين رشته علمى به همكارى مى طلبد و هرگونه پيشنهاد و انتقاد فرزانگان و اصحاب معرفت را ارج مى نهد.
والله ولى التوفيق

نام کتاب : علوم سیاسی نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم    جلد : 1  صفحه : 1
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست