سردبير
1 . فقيهان براى فهم و استنباط احكام از منابع دينى از سازوكار ويژه اى بهره مى گيرند كه آن را علم اصول فقه خوانده اند و مى توان آن را (منطق فقه) نيز ناميد. به طور اختصار علم اصول عبارت است از: مجموعه روش ها و قواعد كلى اى كه با واسطه يا بى واسطه در استنباط وظيفه مكلَّف مسلمان از منابع فقه دخالت و كارايى دارند. اين قواعد و روش ها در دو مبحث بسيار كلى مندرج اند كه مبحث اول بيشتر با عنوان (مباحث الفاظ) و مبحث دوم بيشتر با عنوان (اصول عمليه) شناخته مى شوند. از آن جا كه فقيهان در مبحث اول با متون دينى و از اين رهگذر با دانش هاى زبانى سر و كار مى يابند بدين لحاظ فقط در همين مبحث نخست است كه علم اصول با دانش هاى زبانى تلاقى و تداخل مى يابد.
2 . با توجه به اين كه مباحث الفاظ و قواعد فهم متون تنها مورد استفاده فقيهان در استنباط احكام فقهى نيست, بلكه متكلمان و عالمان اخلاق نيز براى استنباط آموزه هاى كلامى و اخلاقى از اين قواعد بهره مى برند, لذا هرگونه كمال يا نقصى كه در مباحث زبانى راه يابد مى تواند در فهم قرآن و سنت تأثيرگذار باشد و هرگونه اهتمامى در بهبودبخشى به اين مباحث موجب بهبود استنباط احكام فقهى و اخلاقى و آموزه هاى كلامى از قرآن و سنت مى شود.
3 . بسيارى از مباحث زبان شناختى فهم متون امروزه سخت مورد بحث و نظر زبان شناسان, فيلسوفان زبان و فيلسوفان تحليل زبانى واقع شده است و آنان در برخى موضوعات مواضعى اتخاذ كرده اند كه بسيارى از آنها با مواضع عالمان علم اصول ما مخالف است. فهم موارد اختلاف و نحوه استدلال هر يك مى تواند هم به سود علم اصول باشد و هم به سود تحقيقاتى كه پژوهشگران غربى در اين زمينه انجام داده اند.
4 . اساساً, امروزه مطالعات مقايسه اى و ميان رشته اى بسيار مهم و پر فايده تلقى مى شوند و از اين رو, بسيار هم رايج اند. يكى از موارد مطالعات ميان رشته اى مباحث الفاظ علم اصول در حيطه دانش هاى زبانى كنونى است. بسيارى از زبان شناسان ايرانى كه در حال حاضر در دانشگاه هاى ايران به تدريس علوم زبانى اشتغال دارند, چون در دانشگاه هاى اروپا و امريكا تحصيل كرده اند, ممكن است از آراء و انظار عالمان اصول در مباحثى كه مشغله ذهنى آنان نيز هست, بى اطلاع باشند, لذا عرضه مباحث الفاظ علم اصول به زبان فارسى, چه بسا نظر آنان را نيز به خود جلب كرده و زمينه را براى تحقيقات مقايسه اى و ميان رشته اى بيشتر فراهم كند.
5. بدون ترديد مانند هر مقايسه ديگرى جانب انصاف را بايد پاس داشت و از جزم, جمود و پيش داورى دورى جست تا تصويرى غير واقع بينانه از هيچ يك از طرفين عرضه نشود. نقدونظر در صدد است تا علاوه بر معرفى مباحث الفاظ علم اصول به شيوه اى نو و ارائه جغرافياى معرفتى دانش هاى زبانى و برخى از مباحث آن, زمينه را براى مقايسه آن دو فراهم آورد. از اين رو, در مجلد نخست (شماره هاى 37ـ 38) مباحث به گونه اى كلى طرح شده اند و در مجلد دوم (39ـ40) به مصاديق پرداخته خواهد شد, هرچند در هيچ يك از دو مجلّد از مباحث مقايسه اى غفلت نشده و نخواهد شد. در ضمن سعى شده تا با طرح پرسش هايى آرا و انظار صاحب نظران نيز در اين زمينه منعكس شود.
بديهى است كه در مباحثى اين گونه با دامنه اى وسيع و گسترده نمى توان در چند شماره از مجله مباحث را به طور مستوفا مطرح كرد. نقدونظر, مانند گذشته, اميد دارد جستارگشايى اى در اين مباحث كرده و حتى المقدور مقدمات مورد حاجت براى مخاطبان خود را در اين زمينه فراهم آورده باشد.