جاى خالى خوش نشرها
فیاض ابراهیم

1. كتاب از رسانه‌هاى نخبه‌پرور و پرورده نخبگان است. از اين نظر تعاملى سخت و متقابل با آنان دارد و هرگونه تغييرات در كتاب يا نخبگان تاثير بسيارى بر ديگرى داشته و بررسى اين تغييرات به بررسى ديگر مى‌انجامد.
2. سياست‌گذارى كتاب به معناى سياست‌گذارى نخبگان فكرى يك جامعه است كه از سياست‌گذارى معرفتى حاكم بر يك جامعه نشات مى‌گيرد، كه آن خود از جهان‌بينى حامدان معرفتى جامعه برخاسته است. پس بررسى سياست‌گذارى كتاب به عنوان يك رسانه به بررسى جهان‌بينى محل خاص انتشار كتاب برمى‌گردد.
3. نمايشگاه كتاب نيز از جهان‌بينى يك كشور برخاسته و به معناى اين است كه سياست‌گذارى اعمال شده درباره آن تابعى از جهان‌بينى مدير آن است. نمايشگاه كتاب فرانكفورت، نمايشگاه كتاب بيروت و نمايشگاه كتاب تهران هر كدام در فضايى برگزار مى‌شود كه اين فضاى حاكم بر آنها تابعى از جهان‌بينى و دو متغير زمان و مكان است.
4. بررسى زمانى و مكانى جهان‌بينى حاكم بر نمايشگاه ما را به آينده‌نگرى درباره نمايشگاه كتاب خواهد كشاند. ادوارى كه نمايشگاه كتاب از نقد كمى و كيفى گذرانده و شرايط داخلى و خارجى مؤثر بر آن و نيز تعامل بين عناصر مربوط به ما خواهد گفت كه آينده به كجا خواهيم رفت‌به طورى كه اگر اين تغييرات را در نيابيم، در آينده به بحران‌هايى در باب كتاب برخورد خواهيم كرد و به جاى سوددهى به سوى قهقراء خواهيم رفت.
5. نمايشگاه كتاب تهران با 16 سال تجربه به فراز و نشيب‌هاى زيادى دچار شده است كه تا به حال يك گزارش مفصل و مستند علمى درباره آن تدوين نشده است‌به همين دليل سياست‌گذاران نمايشگاه از يك راهنماى تاريخى كه بتوانند براساس آن آينده نمايشگاه را براى چندين سال ديگر خصوصا دهه سوم آن پيش‌بينى و برنامه‌ريزى كنند بى‌بهره مانده‌اند.
6. از آن جا كه كتاب مغز يك جامعه و رسانه حاكم بر مغزهاى جامعه است پس بايستى در نوع كتاب و كيفيت و جهت‌گيرى آن بسيار دقت كرد چرا كه اگر مغز يك جامعه دچار بيمارى يا ضعف و برعكس دچار قوت و سلامت‌شود، جامعه نيز به همان سرنوشت دچار مى‌شود. به همين دليل بايستى قوى‌ترين مغزهاى جامعه هدايت فكرى و علمى يك نمايشگاه و يا كتابخانه را به عهده بگيرند پس هر نمايشگاهى در كنار همه افراد حاكم بر آن بايستى يك هيات علمى يا هيات‌هاى علمى منفرد داشته باشد كه بر آن نظارت فكرى و علمى به عمل آورند. چيزى كه تا حال از آن بى‌بهره بوده‌ايم.
7. نمايشگاه شانزدهم داراى صفات خاص خود بود. استقبال به ترتيب از كتاب‌هاى كمك آموزشى، كتاب‌هاى عمومى، كتاب‌هاى دانشگاهى و سپس خارجى سوبسيدى و نهايتا فروش ريالى بود و اين نشان از يك انقلاب موقتى - ساختارى در ايران دارد كه اگر نمايشگاه كتاب اين انقلاب را درك نكند ممكن است در سال‌هاى بعد دچار بحران شود. بحران عدم استقبال از كتاب‌هاى تخصصى - فكرى.
8. امروزه در ايران نظام‌هاى تهيه كتاب ديگر مختص به نمايشگاه كتاب نيست نظام‌هاى تهيه كتاب اينترنتى و به دست آوردن آن در كمتر از يك ماه جايى براى انتظار سالانه كتاب نمى‌گذارد پس بايستى نمايشگاه كتاب خود را در يك شبكه جهانى تبادل كتاب ببيند كه با آن در رقابت است.
9. امروزه سطح رشد تخصصى در ايران اوج گرفته است و ديگر كتاب درسى خارجى در سطوح پايين كارآيى چندانى ندارند. بلكه كتاب‌هاى حوزه‌هاى تخصصى حرف اول را مى‌زند به همين دليل بايستى نمايشگاه به طرف تهيه كتاب‌هاى حوزه‌هاى تخصصى با قيمت نازل برود تا بتواند قابليت رقابت‌با شبكه اينترنت را به دست آورد.
10. چند زبانه شدن دانشجويان و استفاده از كتب آلمانى و فرانسه و عربى در مقابل زبان انگليسى روبه افزايش است‌بايستى ترتيبى اتخاذ شود كه حاكميت‌با كتاب‌هاى زبان انگليسى نباشد خصوصا كه كتاب‌هاى زبان‌هاى انگليسى بسيار گران‌تر از زبان‌هاى فرانسه و آلمانى و عربى است. پس چند زبانى كردن نمايشگاه به طور جدى بايد دنبال شود و سهم مساوى به آن پرداخته شود.
11. كتاب‌هاى متنوع زيادى شامل كتاب‌هاى شخصى، تخصصى و عمومى وارد ايران شده است و به همين دليل بايستى سياست‌گذارى علمى نمايشگاه به ارائه كتاب‌هاى كلاسيك و آخرين اندوخته‌هاى علمى غربى و شرقى و اسلامى معطوف شود تا بتواند جايگاه خود را پيدا كند و گرنه صرف چاپ جديد كتاب‌هاى كم‌محتوا و يا تكرارى، نمايشگاه را با ركود مواجه خواهد كرد.
12. اقتصادى كردن نمايشگاه سبب خواهد شد كه نمايشگاه در درازمدت به ركود دچار شود چرا كه سطح قيمت كتاب‌ها سخت افزايش مى‌يابد و اين افزايش قيمت‌سبب فرهنگ عدم خريد كتاب خواهد شد و اين فرهنگ عدم خريد، كتاب‌ها را با ركود روبرو خواهد كرد و به همين دليل ارزش نمايشگاه پايين مى‌آيد و رقابت اقتصادى مؤسسات واردات كتاب بر اين ركود خواهد افزود.
13. گستردگى مكانى نمايشگاه و پيمايش كيلومترى براى ديدار از كتاب‌ها و خريد آن‌ها و عدم فضاى آرام مطالعاتى، سبب دورى متخصصان غير جوان و جاافتاده كشور خواهد شد حمل كتاب‌ها از محل خريد تا پست‌بدون توجه به فشار جمعيت و عدم تهويه مناسب داخل سالن‌ها مزيد بر علت مى‌شود به همين دليل حمل و نقل انسانى و كالايى كتاب در درون نمايشگاه يك فكر اساسى را مى‌طلبد كه در يك فضاى كارشناسانه دقيق بايستى صورت گيرد.
14. فضاى حاشيه‌اى نمايشگاه يك فضاى غيرعلمى و گاهى غيراخلاقى رقم مى‌زند سبب ناپديد شدن متن اصلى نمايشگاه مى‌شود كه بايستى تدابيرى اتخاذ شود كه فضاى متنى بر فضاى حاشيه‌اى مسلط شود و آن را جهت دهد، سياسى كردن فضاى حاشيه‌اى نيز مزيد بر علت‌خواهد شد و سبب مى‌شود كه فضاى متنى در درازمدت به خاموشى گرايد. بنابراين ايجاد فضاى بحث درباره كتاب‌هاى جديد و دعوت از نويسندگان داخلى و خارجى و برگزارى كنفرانس سياسى با حضور آنان مى‌تواند بر فضاى متنى بيفزايد. همچنين برخورد اساتيد حوزوى و دانشگاهى در يك فضاى آرام نمايشگاهى مى‌تواند نزديكى و تعامل و رشد فكرى آن مراكز را رقم زند. افزايش زمانى و توسعه مكانى نمايشگاه و تقسيم زمانى كتاب‌هاى تخصصى و عمومى و كمك آموزشى مى‌تواند بر آرام‌سازى نمايشگاه و برترى متن بر حاشيه بيفزايد.