مقدمه

اخلاق به عنوان دانشى كه به فضايلى كه بايد به تحقيق و اكتساب آن پرداخت و رذايلى كه اجتناب از آنها ضرورى است، مى‌پردازد، حجم قابل توجه و متنابهى از فرهنگ مسلمانان را به خود اختصاص داده است. كميت و كثرت عناوين وسايل و كتب اخلاقى، پيداست گرانسنگ مسلمانان در كنار ميراث‌هاى علمى نظير فقه، كلام، نجوم، حساب و هندسه است؛ البته علاوه بر كميت، نظريات اخلاق پژوهان مسلمان همچون ابن عدى، ابوعلى مسكويه، خواجه‌نصيرالدين طوسى و ابوحامد محمد غزالى در سطح بين‌الملل، قرن‌ها سيطره داشت و چون نظريه‌ها و تئورى‌هاى ابتكارى مسلمين در زمينه نور و جرم در دانش‌هاى طبيعيات، آراى اخلاقى آنها در مراكز پژوهشى و آموزشى جهان محوريت يافته بود. به همين دليل كتابهاى اخلاقى چون تهذيب الاخلاق و تطهيرالاعراق از ابوعلى مسكويه به چند زبان ترجمه شده بود تا دانشجويان به راحتى به آراى اخلاقى دست يابند.[1]

امروزه بيش از گذشته بشريت به معنويت نيازمند است، به ويژه در جوامع مدرن اين نياز مشهودتر است؛ البته در جوامع اسلامى مثل ايران هم، عقب ماندگيهاى معنوى به فراوانى به چشم مى‌خورد. لذا اين رو راه كارهاى معنويت گرايانه و اخلاق گرايانه‌ى و اسلام، سخنى آلام و راه حل و درمان دردها است. بنابراين ميراث اخلاقى مسلمان صرفا يك مقوله‌ى علمى نيست، همان گونه كه فقط عنصر موزه‌اى و متعلق به گذشته نيز سنى باشد، بلكه تجربه‌هايى است كه چندين قرن، جامعه اسلامى را ساخته و در اين عصر هم مى‌تواند دردهاى روحى و نفسانى انسان را درمان كند.

نظريه در اغلب دانشمندان علوم اجتماعى اين است كه معنويت و فضائل زيربنا است و با وجود اينها جامعه به رفاه و سعادت نمايى خواهد رسيد. امكانات مادى، تكنولوژى و حتى علوم در صورت فقدان معنويت نه تنها سودمند نيست كه مضر هم هست. اين ديدگاه از ابتداى بعثت به عنوان خشت اول پذيرفته شده بود؛ زيرا قرآن همواره بر تزكيه و تقدم آن بر تعليم تأكيد ورزيده است و پيامبر اكرم (ص) با جمله «انى بعثت لاتمم مكارم الاخلاق»[2] اسرار نموده است كه جامعه مطلوب و آرمانى بدون انسان سازى و اخلاق امكان‌پذير نيست. خوشبختانه ميراث شيعه در اين زمينه افزون‌تر است و شيعه توسط امام على (ع)، دانش اخلاق را بنيان نهاد[3] و روايات فراوانى در الكافى و بحارالانوار و ديگر مجامع روايى شيعه در زمينه اخلاقيات هست كه نشانگر اهتمام تشيع به اخلاق است.

دين پژوهان معاصر يكى از ملاك‌هاى مهم داورى درباره اديان را موفقيت نظام اخلاقى آن دين دانسته‌اند. دينى كه پيروان خود را به درستى تربيت نكند و اساسا نظريه‌ى تربيتى نداشته باشد، به نظر آنان، از جرگه‌ى اديان مطلوب بيرون است. امروزه رفتارهاى مسلمانان و التزام آنان به بايسته‌هاى معنوى، موجب
جذب مردمان جهان به دين اسلام است. بسيارى به جاى مطالعه و پژوهش درباره‌ى يك دين به رفتار پيروان آن مى‌نگريد و آن را ملاك صحت و حقانيت آن دين مى‌دانند. فعلاً به درستى يا نادرستى اين سنجش كارى نداريم، سه گزارش از واقعيتى است كه وجود دارد؛ از اين رو نخبگان مسلمان بايد نظام اخلاقى اسلام را براساس ميراث سختى گذشته و اقتضائات معاصر سامان دهند.

مجله‌ى اخلاق به عنوان اولين نشريه‌ى تخصصى اخلاقى در اين زمينه تأثير و نقش قابل توجهى دارد. يكى از رسالت‌هاى مهم اين مجله اطلاع‌رسانى است؛ هم نسبت به اعماق تاريخى ميراث اخلاقى بايد اطلاع‌رسانى نمايد و هم نسبت به حوادث جارى و چاپ و نشر آثار جديد. امروزه با تحولات فرهنگى و سيطره‌ى مدرنيته، مسائل اخلاقى مثل مسائل ملاكى و فقهى دجار تحولات شده است. متأسفانه گاه مشاهده مى‌شود بعضى نويسندگان هنوز در حال و هواى دغدغه‌هاى جالينوسى و ارسطويى اخلاق‌اند. با اينكه امروزه، موضوعاتى مثل اخلاق زيست محيطى، اخلاقيات مدنى و ارزش‌هاى مديريتى مطرح است. خلاصه اينكه به دليل فقدان اطلاع‌رسانى مناسب و عدم چرخه‌ى اطلاعات در زمينه اخلاق، موضوعات و مستعدت و نوپيداى اخلاقى از انظار مخفى و غائب مانده است. مديريت اين مجله بايد اين چرخه را فعال سازد و اطلاع‌رسانى در عرصه‌ى اخلاق را پويا و فراگير نمايد.

اخلاق مثل ديگر دانش‌ها، عرصه‌اى براى رقابت اديان و مذاهب است؛ اگر نتوانيم نظام نوين اخلاقى، اخلاق كارآمد و پاسخگو، تحليل‌هاى متقن و مستحكم و مستدل، اثار علمى و آكادميك عرضه كنيم، از ميدان رقابت به كنار رانده مى‌شويم. به اين دليل وظيفه ى اين مجله سنگين‌تر از ديگر نشريات تخصصى است زيرا بارهاى مانده بر زمين در چندين دهه را بايد به مقصد رساند؛ با اينكه براى نمونه زمينه‌ى فقه چند دهه جلوتريم و در عرصه‌ى كلام نيز همينطور.

بهرحال با توجه به دغدغه‌هاى فوق، قرار شد مشخصاتى از هر شماره را به معرفى آثار جديد بپردازيم. اين فهرست داراى مشخصات زير است:

1ـ در طول سه ماه هر اثر جديدى به دستمان مى‌رسد، اگر چه در سال‌هاى پيش منتشر شده باشد، معرفى مى‌شود.

2ـ آثار فارسى و عربى در يك بخش و آثار لاتين در بخش دوم معرفى مى‌شود.

3ـ آثار خارجى هر چند در محدوده‌ى فرهنگ اسلامى نيست و به مدت اخلاقى بودن معرفى مى‌شود. هدف، دست‌يابى به دغدغه‌ها و خاست گاههاى اخلاقى پژوهى در غرب است. زيرا خواهى نخواهى اين رهيافت‌ها به مراكز علمى ما رخنه مى‌كند و خوب است با آشنايى نسبت به آنها آمادگى نسبى وجود داشته باشد.

4ـ اين فهرست گزينش است و شامل همه‌ى آثار نيست. البته حتى‌المقدور آثار سودمند و مهم حذف نمى‌شود و فقط آثار غيرعلمى و تبليغى و به اصطلاح «زرد» از قلمرو بيرون است.

5ـ هر اثر شامل دو قسمت مأخذشناسى يعنى مشخصات صورى و فيزيكى و چكيده يا محتواى اثر است. آثارى كه به نوعى متعارف شناخته شده‌اند، چكيده آنها هم كوتاه است.

6ـ آثار (بخشى به ترتيب الفبايى عنوان مرتب شده است).

اميد است از نظريات و نقدهاى مباحثان قلم و انديشه بهره‌مند شويم و لغزش‌ها و اشكالات با پيشنهادات و تذكرات مرتفع گردد.

7ـ آثار فقط برحسب زبان تقسيم خواهند شد. ولى آثار اخلاق اسلامى داراى مشرب‌هاى فلسفى، ادبى، عرفانى، حديثى و قرآنى‌اند. نيز آثار غربى تابع مشرب‌ها و مكاتب مختلف‌اند و اميد است در آينده بتوانيم آثار را رده‌بندى موضوعى نماييم.

بخش اول: منابع عربى و فارسى

آداب اسلامى، توصيه‌هايى در نحوه معاشرت با مسلمين[4]، آلمانى، فن احمد دنفر،
مونيخ، مركز اسلامى، 1383.

مجموعه‌اى از آموزه‌هاى اخلاقى - اسلامى است كه به منظور آشنايى غير مسلمانان و يا تازه مسلمان شدگان با اسلام تدوين شده‌است. مؤلّف آداب اسلامى و اخلاقيات را با قلمى روان بيان كرده‌است. مسايلى مثل زندگى شخصى واجتماعى، طهارت، آداب غذاخوردن، عبادت و روزه، برخورد پزشكان با مريض مسلمان و يا معلمان در كودكستان و مدرسه با بچه‌هاى مسلمان از مباحث اين كتاب است.

آداب مسلمان زيستن، سيّد عبدالله شكور، قم، نشر پيام مهدى (عج)، چاپ دوم، 1384، 123ص.

معرفى و تحليل آداب و وظايفى است كه مسلمانان در كشورهاى مختلف اجرا كرده‌اند. اين آداب در متون اخلاقى و بخش «تدبير منزل» كتب قديمى موجود است. اين آداب هم شامل وظايف و اخلاق فردى و هم اخلاق و آداب اجتماعى است؛ مثل: آداب سلام كردن، آداب صلوات فرستادن، آداب آراستگى و نظافت، آداب خوابيدن و بيدار شدن، آداب غذا خوردن، آداب درس خواندن و آداب سفر. نويسنده با تأكيد بر منابع قرآنى و حديثى شيعه به تأليف پرداخته‌است.

آداب و سلوك قرآنى: تحلّى، كريم محمود حقيقى، شيراز، فلاح، چاپ دوم، 1384، 248 ص. پژوهشى در مقولات اخلاق اسلامى براى وصول به صفات نيك انسانى است. تخلّى، تزكّى و تحلّى سه مرحله از سلوك اخلاقى است. نويسنده در اين مجلد به مباحث تحلّى پرداخته است. وى با نثرى روان مخاطبان را با رفتارهاى اخلاقى آشنا مى‌سازد تا آنان با آراستن خود به اين رفتارها و صفات، اين مرحله را نيز با موفقيت سپرى سازند. زهد، قناعت، توكل، صبر، وفاى به
عهد و صله‌ى‌رحم از جمله‌ى اين صفات هستند.

آشنايى با اخلاق اسلامى، محمد حسن حايرى يزدى، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى، 1384، 168 ص.

نويسنده ارزش‌هايى مثل تقوا را كه در فرهنگ اسلامى مورد تأييد و تأكيد قرار گرفته بررسى كرده است.

آفات الطلاب، شاكر برخوردار فريد، تهران، صبا، 1384، 261ص.

اين كتاب درباره‌ى اخلاق طلاب و دانشجويان است. ابتدا به شناسايى آفات و آسيبهاى تحصيل علم پرداخته و با استناد به سيره‌ى عالمان شيعه و احاديث، به تحليل عواملى پرداخته كه مانع و آفت براى طلاب علوم دينى محسوب مى‌شوند. وى اين موانع را در نوزده بخش، مثل: نداشتن انگيزه‌ى الهى، زود ازدواج كردن، كبر، دنيا دوستى، بداخلاقى، پرخورى، عزلت گزينى، نظام آموزشى غلط، كار خلاف مقررات انجام دادن و رعايت نكردن مقام استاد، تنظيم كرده‌است.

آينه‌ى عبرت (صدها مجلس در مجالس ترحيم)، نعمت الله فروغى، قم، طوباى محبت، 1384، 165ص.

بررسى مباحثى اخلاقى براساس آيات، حكايت‌ها و احاديث است. كتاب به منظور پند و موعظه و بيان عبرت‌ها تأليف شده‌است. در فصل اول گزيده‌اى از آيات و روايات درباره‌ى مسايل و احوال عالم آخرت مانند نامه‌ى اعمال، تجسم اعمال، سود و زيان در قيامت و زلزله قيامت مطرح شده؛ در فصل دوم با نقل حكايت‌هايى از تاريخ اسلام موضوع قيامت و غفلت از آن را در اين حكايت‌ها براى خواننده ترسيم كرده‌است. فصل سوم درباره‌ى مقام پدر و مادر و نيكى و احترام به آنها از نظر قرآن و حديث بحث شده‌است. اين اثر عمدتا به داستان‌هاى اخلاقى تكيه كرده‌است؛ از اين رو مخاطب آن عموم مردمند و در
سطح آكادميك نيست.

آينه‌ى فضيلت شرح خطبه‌ى متقين، رضا دهقانى، قم، شاكر، 1384، 432 ص.

بررسى و تفسير خطبه‌ى متقين است كه امام على عليه‌السلام در آن ويژگى‌هاى پرهيزگاران را بيان مى‌كند. نويسنده ابتدا به معرفى نهج‌البلاغه و ويژگى‌هاى آن، نيز گردآورنده‌ى آن مى‌پردازد. آن‌گاه خطبه‌ى متقين را معرفى مى‌كند و منابع متقدم بر نهج البلاغه را كه اين خطبه در آنها آمده است، برمى‌شمارد. سپس با ارايه‌ى فرازهاى اين خطبه به شرح تفصيلى آن مى‌پردازد. وى در اين باره از قرآن و منابع روايى و تاريخى و نيز اشعار عرفانى بهره گرفته است. مقام تقوا، احسان، حمد، صلوات، خلقت، تواضع، قلب حزين، قناعت، عفت نفس، شب زنده‌دارى، قرآن‌درمانى، خوف، برخى از مباحث اين خطبه است. خطبه‌ى متقين در واقع نظام ارزشى و مجموعه‌ى فضايل و رذايل انسانى است كه از زبان سلسله‌جنبان مكتب علوى بيان شده است.

ابواب معرفت، شمس‌الله دارابى، قم، لاهيجى، 1383، 103ص.

با تكيه بر احاديث و سخنان معصومان عليه‌السلام به بررسى موضوعات اخلاقى و معنوى پرداخته است. تلاش نويسنده ارايه‌ى دورنمايى از معارف اسلامى، به جوانان و جامعه اسلامى بوده است. مباحثى مثل پرداختن به قرآن، دعا، روزه، نماز، علم، پيامبران، بيمارى و عيادت، تنگدستى، درستكارى، خانواده، گناه و شيطان، قضاوت و قيامت در اين كتاب آمده است.

اخلاق پيامبران، يعقوب على برجى، قم، دارالهدى، 1384، چاپ ششم، 240ص.

درباره‌ى سلوك اخلاقى پيامبران الاهى و ويژگى‌هاى شخصيتى آنان است. ويژگى‌هاى بارز شخصيت هر يك از پيامبران الاهى با استناد به قرآن و كتاب‌هاى روايى، بررسى شده‌است. نويسنده درصدد ارايه‌ى الگوهاى مناسب براى پيروان حقيقت است. صداقت ادريس عليه‌السلام، ابراهيم عليه‌السلام، قهرمان شكيبايى و
انابه، اسماعيل صادق الوعد عليه‌السلام، عفت و پاكدامنى يوسف عليه‌السلام، موسى عليه‌السلام و شرح صدر، الگو بودن محمد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله برخى از مباحث كتاب است.

اخلاق و تربيت اسلامى، امرالله اندرزيان، ياسوج، فاطميه، 1383، 240 ص.

بررسى چهارده موضوع اخلاقى است كه با استناد به آيات قرآن و روايات انجام يافته‌است. عناوين مباحث آن اين‌گونه است: مباحثى پيرامون علم اخلاق، ايمان و مؤمن، كمال انسان، شناخت نفس درآمدى برشناخت خدا، تقوا و آثار آن، محبت و عشق به خدا، تربيت از ديدگاه اسلام، اصول تربيت، آداب معاشرت در اسلام، اوصاف اهل آخرت در حديث معراج، حبّ دنيا و آثار آن، گناه و پيامدهاى آن و توبه و پشيمانى و اسباب آن.

إرشاد القلوب: المنجى من عمل به من أليم العقاب، عربى، حسن بن محمد ديلمى، به كوشش سيد هاشم ميلانى، چاپ دوم، تهران، اسوه، 1383، 444 ص.

از كتاب‌هاى قديمى اخلاق است كه ارزش‌ها و هنجارها را بر اساس روايات توضيح داده‌است.

اسلام و كمك‌هاى مردمى، فرازمند، قم، نسل جوان، 1383، 199 ص.

بررسى ديدگاه اسلام در مورد اخلاق اجتماعى است. از نظر مؤلّف، در فرهنگ اسلام كمك‌هاى مردمى به دليل اهميت زياد آن تاكيد شده‌است. به ويژه بر كمك به نيازمندان و يا كمك به كارهاى خير و فعاليت‌هاى مثبت اجتماعى، به عنوان انفاق فى سبيل الله تأكيد شده‌است. داراى هفت بخش اهميت انفاق در اسلام، شرايط انفاق، موانع قبول انفاق، انفاق‌هاى ريايى، شروط لازم براى انفاق ارزشمند، و داستان‌هاى آموزنده‌ى انفاق است.

اصلاح القلوب[5]، انگليسى، عمرو خالد، ناشران علمى عرب، 1384، 318ص.

بررسى برخى اخلاقيات و اعمال دينى، نظير اخلاص، توبه، توكل، محبت انسان به خدا، محبت خدا به انسان، جهاد با نفس، طريق بهشت و خشيت است.

الأخلاق السياسية فى المنهج الإسلامى، عربى، سيّد شهاب‌الدين حسينى، قم، مركز جهانى علوم اسلامى، 1383، 72 ص.

نويسنده درصدد عرضه‌ى كتابى در عرصه‌ى اخلاق سياسى بوده است. با بهره‌گيرى از منابع روايى و تاريخى بررسى ويژگى‌هاى اخلاقى حاكمان در نظام اسلامى در شش بخش پرداخته است مسائلى مانند ارتباط با مردم و اقليت‌هاى دينى و متقابلا اخلاق و وظايف مردم در ارتباط با حاكمان در اين كتاب بحث شده است. نويسنده اخلاق حاكمان را ضرورت مى‌داند؛ زيرا مردم الگوهاى رفتارى خود را در سلوك آنان مى‌جويند و از اين‌رو سعه‌ى صدر و تواضع را به عنوان دو اصل مهم در اخلاق حاكمان ذكر مى‌كند. وى مشورت با اهل نظر از افراد شجاع و دلسوز و انتخاب مديرانى لايق را از ديگر مسؤوليت‌هاى حاكمان مى‌داند. عناوين كتاب عبارت‌اند از: صفات حاكم اسلامى، اصول اخلاقى بيعت، اصول اخلاقى مشورت، حاكم و تعيين مديران جامعه، وظايف مردم در ارتباط با حكومت و رابطه‌ى حكومت با اقليت‌هاى دينى و مخالفان سياسى.

إلاسلام و تجديد الحياة المعنوية فى المجتمع، عربى، جواد سعيد طهرانى، تعريف: رضا آل‌صادق، قم، ذوى‌القربى، 263 ص.

در اين كتاب نظام اخلاقى اسلام و نقش آن در تكامل فرد و جامعه بررسى شده است. مبانى و مسايل اخلاقى كه درحيات معنوى يك جامعه مؤثر است ذيل اين مباحث بررسى شده است: اهميت اخلاق، نظام‌هاى اخلاقى مختلف،
نظريات روان‌شناسان درباره‌ى انسان و اخلاق، حريت، تهذيب نفس، مكارم اخلاق و غرايز.

الترغيب و الترهيب من الحديث الشريف، عربى، زكى‌الدّين عبدالعظيم منذرى، تحقيق: ابراهيم شمس‌الدّين، بيروت، دارالكتاب العلمية، 1384، 928 ص.

مجموعه‌اى از احاديث نبوى در زمينه‌ى فضايل اخلاقى است كه بايد انجام پذيرد و مذموماتى كه بايد اجتناب شود.

القصص الأخلاقية عند الشهيد دستغيب، عربى، لطيف راشدى، قم، دارالكتاب الاسلامى ،1384، 369ص.

مجموعه‌اى از داستان‌هاى اخلاقى اسلامى است كه از سخنرانى‌ها و كتاب‌هاى آيه‌اللّه دستغيب شيرازى انتخاب شده است. مؤلّف پس از معرفى ويژگى‌هاى اخلاقى شهيد دستغيب، داستان‌ها را ذكر كرده، در چهار فصل به سامان مى‌رساند. سرفصل‌ها عبارت‌اند از: داستان‌هايى از زندگى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله، داستان‌هايى از زندگى على عليه‌السلام، داستان‌هايى از زندگى معصومان عليه‌السلام، داستان‌هايى از زندگى ياران و محبان اهل البيت.

بستان الواعظين و رياض السامعين، عربى، عبدالرحمن بن على ابن جوزى، (معرف به سبط ابن جوزى) تحقيق: عبدالله محمود محمد عمر، بيروت، دارالكتاب العلمية، 1384، 288ص.

گزارش جلسات پند و موعظه‌ى اخلاقى است. اين كتاب شامل هجده جلسه‌ى پند و موعظه است. نويسنده، در هر جلسه به بيان يكى از موضوعات اخلاقى مى‌پردازد. وى با استناد به قرآن كريم و احاديث پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آلهبه تبيين عقايد اسلامى، به موضوعاتى چون: استعاذه (پناه بردن به خدا از وسوسه‌ى شيطان) مصيبت‌هاى روز قيامت، در توصيف بهشت و نعمت‌هاى آن، فضيلت روزه، احسان به والدين، فضيلت انفاق در راه خدا، كمك به همنوعان پرداخته‌است.

بشارت‌هاى معصومين عليه‌السلام يا مجموعه‌اى از درهاى اميد، سيّد محمد حسينى بهارانچى، قم، نشر اجرا، 1384، 263ص.

مجموعه‌ى بشارت‌ها و نويدهاى معصومان به شيعيان و مؤمنان است كه مشتمل بر اندرزها و فضايل اخلاقى بوده و از منابع حديثى استخراج شده است. ترجمه‌ى و توضيحات حديثى در بالاى صفحه و متن حديث در پاورقى نقل شده است. هدف نويسنده علاوه بر نشر معارف اهل بيت، ارايه‌ى مجموعه‌اى نويدبخش از كلام معصومان است تا روح نشاط و اميد در شيعيان زنده و ماندگار شود. در اين بشارت‌ها كه از سوى پيامبران و امامان ارايه‌ى شده، پاداش‌هاى زيادى به شيعيان راستين و مؤمنان واقعى نويد داده شده است.

پروا پيشگان در كلام اميرمؤمنان عليه‌السلام، نورالله طبرسى، با تحقيق حسين غفارى ساروى، سارى، نشر شوق، 1384، 439 ص.

تفسير و شرح خطبه‌ى 193 نهج‌البلاغه معروف به خطبه‌ى متقين است كه امام على عليه‌السلام در آن به بيان ويژگى‌هاى پارسايان و صفات پرهيزگاران پرداخته است. امام در پاسخ يكى از يارانش به نام همّام كه از وى درخواست كرده بود صفات متقين را بيان كند، به توصيف ويژگى‌هاى متقين در بيانى نغز و شيوا پرداخته‌است. اين اوصاف در 110 بخش تنظيم شده و يكى از زيباترين مواعظ اخلاقى در موضوع تقوا و صفات پارسايان است.

تحفة الملوك، على بن ابى حفص اصفهانى (قرن هفتم)، به كوشش على اكبر احمدى دارانى، تهران‌مركز نشر ميراث مكتوب، 1384، 182 ص.

از متون اخلاقى قديم در بيان آداب و اخلاق و پند و اندرز است كه در نيمه‌ى دوم قرن ششم و اوايل قرن هفتم نگارش يافته است. كتاب داراى پانزده باب در موضوعاتى مانند فضايل خردمند، ستايش دانش، صبر و شتاب و دنيا و دنياطلبى است. مؤلف در هر باب مطالب خود را با سخنان بزرگانى مانند امام على عليه‌السلامابوحنيفه، امام شافعى، بزرگان ايران و حكماى هند و چين و يونان مستند كرده است. اين كتاب از جهت نثر و نگارش هم داراى اهميت و ارزش
ادبى است. نويسنده شيوه‌ى معمول نويسندگان سده‌ى پنجم و ششم را حفظ كرده و از عبارات كوتاه و ساده در بيان مقاصد بهره برده است. كتاب شامل اشعار شاعرانى است كه ديوان‌هاى آنها از بين رفته و از اين جهت هم حائز اهميت است.

تعاليم الحياة الزوجية أو أخلاق الاسرة، عربى، ابراهيم امينى، قم، نشراله فقاهة، 258 ص.

اين كتاب بررسى مسايل اخلاقى خانواده و هنجارهاى موجود در روابط زن و شوهر است. نويسنده بر مبناى آيات و روايات و سيره‌ى معصومان، ابتدا به بررسى آداب و رسوم ازدواج و همسرگزينى پرداخته، آن‌گاه روش‌هاى صحيح زندگى با همسر را آموزش مى‌دهد. او درباره‌ى اخلاق در خانواده و تأثير رفتار والدين بر فرزندان بحث مى‌كند و رفتارهاى ناصحيح اعضاى خانواده را تحليل و آثار سوء تربيتى آنها را گوشزد مى‌نمايد. اين كتاب داراى دو بخش است: وظايف زن و حقوق شوهر، وظايف مرد و حقوق زن. البته برخى از اين مباحث فقهى است، زير در قلمرو احكام و وظايف شرعى پدر و مادر است، ولى ساختار همه‌ى مباحث، اخلاقى است؛ زيرا مباحث فقهى را هم به نسبت اخلاق تحليل كرده‌است.

تقوا در قرآن، محمدحسين فيض، قم، حضور، 1384، 184 ص.

بررسى آيات تقوا در قرآن، البته با استفاده از سخنان معصومان عليه‌السلام است. فصل اول، ارزش واهميت تقوا و معناى آن؛ فصل دوم، آثار و فوايد تقوا؛ فصل سوم پاداش پرهيزكاران در آخرت؛ فصل چهارم، راهكارهايى براى رسيدن به تقوا؛ فصل پنجم، اوصاف پرهيزكاران و فصل ششم به مباحث گوناگون پرداخته است. تقوا از مفاهيم كليدى در اخلاق اسلامى است.

تكامل در پرتو اخلاق: سى و دو درس اخلاق (با تجديد نظر و اصلاحات)، غلامرضا
سلطانى، چاپ بيست و دوم، قم، جامعه‌ى مدرسين حوزه‌ى علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى ،1383، 240 ص.

نويسنده مباحثى را كه در مجالس وعظ و اندرز داشته، به قلم كشيده و متن حاضر آماده را ساخته‌است.

تنبيه المخلوقات، شرح اجتنبوا الموبقات، عربى، على احمد عبد العال طهطاوى، بيروت: دارالكتب العلمية، 1384،288ص. درباره‌ى برحذر داشتن مردم از انجام گناهانى است كه عذاب اخروى شديدى به همراه دارد. به اعتقاد نويسنده، زير بناى جوامع اسلامى به خاطر شيوع اين گناهان در معرض تهديد جدى قرار گرفته است. وى با استناد به قرآن كريم و احاديث شريف، به بيان برخى از اخلاقياتى كه به گناهان كبيره موسوم‌اند پرداخته، كه از آنهاست: شرك به خداوند، جادوگرى، قتل نفس بى‌گناه، رباخورى، خوردن مال يتيم، فرار از جنگ با دشمن و قذف محصنات.

توبه تولدى ديگر، محمد سبحانى‌نيا، قم،عصر جوان،1384، چاپ اول، 143ص.

پرسش‌ها و پاسخ‌هاى مربوط به مسايل و احكام توبه است. مجموعه‌اى از 63 سؤال است كه در هشت فصل تنظيم شده‌است. اين ارزش‌هاى اخلاقى از ميان آيات و احاديث و ادعيه استخراج شده‌است. مطالب به طور خلاصه و با عباراتى روان و عمومى بيان شده‌است. عناوين هشتگانه‌ى كتاب عبارت است از: معناى توبه، انواع و مراتب آن، اهميت توبه، حكمت توبه، آداب توبه، شرايط توبه، آثار توبه، احكام توبه و مسايل و جنبه‌هاى فقهى آن. توبه يكى از مباحث محورى در نظام اخلاقى اسلام است.

جواهر الثمينة يا گوهرهاى پريها، محمد عمانى، ترجمه: على عرب، قم، صحفى، 1384، 355ص.

مجموعه‌اى از احاديث معصومان و اشعار در موضوعات اخلاقى در سه بخش
است: حديث‌هاى كوتاه، حديث‌هاى مفصل و اشعار. در بخش اول، 204 حديث كوتاه درباره‌ى فضايل اخلاقى، و در بخش دوم، حديث‌هاى مفصل نقل شده است. در هر موضوع ابتدا متن حديث و سپس ترجمه‌ى آن آمده است.

جواهر الحكم يا گوهرهاى حكمت و برگزيده‌اى از سخنان گهربار پيشوايان بزرگ اسلام، محمدابراهيم رضايى راد، تهران، نشر سايه، 1384، 659ص.

مجموعه‌اى از مواعظ، حكمت‌ها و كلمات قصار چهارده معصوم است. داراى چهارده بخش به تعداد معصومان عليه‌السلام است. حديث‌ها شماره‌گذارى شده و منبع آن در زير هر حديث آمده؛ سپس ترجمه‌ى سليس و روانى ارايه‌ى شده‌است. موضوع سخنان، شامل مواعظ و حكمت‌هايى درباره‌ى فضايل اخلاقى مانند تقوا، صبر، توبه، توكل، حسن خلق، جهاد، نماز، يقين، ياد خدا و دورى از رذايلى مانند تكبّر، ريا، دنيا طلبى، سوءخلق، حسد و دروغگويى است. تعداد حكمت‌ها نسبت به هر معصوم گسترده و متفاوت است. فى المثل از پيامبر 429 حكمت و از ديگر معصومان تعداد كمترى نقل شده است.

جهاد با نفس، حسين مظاهرى، قم، فدك فاطمى، چاپ هشتم، 1384، 504ص.

درس‌هاى مؤلّف درباره‌ى اخلاق و جهاد با نفس در 25 مبحث است. نويسنده درهر يك از موضوعات با استفاده از آيات قرآن و روايات به بررسى اين مباحث اخلاقى و چگونگى مبارزه با نفس امّاره و جهاد با آن پرداخته‌است. عنوان‌هاى كتاب عبارت‌اند از: تعليم و تربيت، تعديل غرايز، جهاد با نفس، انسان ملكوتى، نفس امّاره، صبر، توبه، سعه‌ى صدر، كفاره‌ى گناه، بندگى خدا، استقامت، اخلاص، نماز شب، پناه بردن به قرآن، دعا، توسل، ياد خدا، توكل، و توحيد.

چگونگى منش خوب[6]، روشدو آسلاندر، فن احمد دنفر، مونيخ، مركز اسلامى، آلمانى،
1384، 34ص.

بررسى شخصيت و منش انسانى و در پى آن وصول به سرچشمه‌هاى زلال اخلاق است. بخش اول به خصوصيات منش خوب از ديدگاه قرآن با تكيه بر آيات 63-76 سوره‌ى فرقان و بخش دوم به معرفى زندگى و شخصيت پيامبر به عنوان نمونه‌ى اخلاقى اختصاص يافته است. در مجموع فضايل اخلاقى كه در اين دوره مورد حاجت مسلمانان است معرفى شده است.

حكم ومواعظ من حياة الانبياء عليه‌السلام، سيّد مرتضى ميلانى، قم، دارالكتاب الاسلامى، 1383.

مجموعه‌اى از حكمت‌ها ومواعظى از انبيا است كه اخلاقيات در آنها آمده است. پيامبرانى كه در اين كتاب قصه آنان مورد بررسى قرار گرفته عبارتند از: آدم، ادريس، هود، صالح، لوط، ذى القرنين، يوسف، ايوب، لقمان، داوود، سليمان، يونس عليه‌السلام. نويسنده در ضمن هر يك از اين قصه‌ها نخست به تاريخ زندگانى آنان پرداخته و سپس سيره‌ى عمليه، مواعظ حكيمانه و ويژگى برجسته‌ى هريك را آورده است. گويا اين كتاب سه جلد است.

حليه‌المتقين به ضميمه‌ى مكالمات حسنيه محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، ابوالفتح رازى مكى، موسسه‌ى انتشارات هجرت چاپ هفدهم، 1383، 576 ص. چاپ مكرر توسط ناشران مختلف حتى در همين دو سال اخير قم.

از كتاب‌هاى مشهور در حوزه‌ى اخلاق عمومى براى مسلمانان است. مكالمات حسنيه نوشته ابوالفتح رازى نيز در باره‌ى اعتقادات و به صورت مناظره است كه
هيچ ربطى به اين مبحث ندارد و حاوى گزارش گفتگوهاى يك كنيز دلربا مى‌باشد.

خورشيد اهل دل، سيّد جلال رضوى، قم، 1384،چاپ دوم، 211+17 ص.

بررسى زندگى خصوصى، خاطرات و شخصيت عالم اخلاق و دانشمند اخلاق‌پژوه معاصر محمد حسن معزّى تهرانى است. در مقدمه، احاديث و آياتى درباره‌ى فضيلت علم و عرفان اسلامى ومقام عالم ربانى و نقش او در ترويج شريعت آمده، سپس مراحل زندگى محمد حسن معزّى به عنوان يكى از عالمان ربانى و اهل علم و عمل و سالكان راه مستقيم ذكر شده است. آنگاه مؤلف گزيده‌اى از درس‌هاى اخلاقى وى همراه با مواعظ اخلاقى او درباره‌ى توكل، محبت، دعا، مناجات، دورى از دنيا را نقل كرده و سپس سيره‌ى اخلاقى وى را در دستگيرى از مستمندان و رفع نياز فقيران بيان مى‌كند. در پايان، انديشه‌هاى ايشان در تبيين مفهوم ولايت در مناجات محبين و دستور العمل‌هاى امام صادق عليه‌السلام براى سالكان راه حقيقت را بررسى مى‌كند.

درآمدى بر مبانى ارزش‌ها، سيّد احمد رهنمايى، قم، مركز انتشارات موسسه‌ى آموزشى ـ پژوهشى امام خمينى، 1383، 216 ص.

بررسى مبانى وجودشناختى، معرفت‌شناختى و انسان‌شناختى ارزش‌هاى اسلامى مربوط به مسايل اخلاقى است. سرفصل‌هاى مباحث اين كتاب عبارت‌اند از: مفهوم شناسى ارزش‌ها، مبانى وجودشناختى ارزش‌ها، منشأ
اعتبار ارزش‌ها، مبانى معرفت‌شناختى ارزش‌ها، مبانى انسان‌شناختى ارزش‌ها، تعيين‌ارزش‌ها، بررسى و جايگاه خواست انسان در تأسيس و تعيين ارزش‌ها، ارزش و ارزش گذارى از منظر فلسفه‌ى تربيتى غرب، رويكرد سيرت‌آموزى به ارزش‌ها. شايان ذكر آنكه ارزش‌ها اصلى‌ترين مبحث در دانش اخلاق است.

دراسة فى المشاكل الأخلاقية والنفسية، عربى، سيّد مجتبى موسوى لارى، تعريف: محمدهادى يوسفى غروى، چاپ پنجم، قم، مركز نشر الثقافة الإسلامية فى العالم، 1383، 193ص.

در اين كتاب مشكلات اخلاقى در عصر حاضر همراه با راهكارهاى آنها در فرهنگ اسلامى بررسى شده است.

درباره‌ى رفتار اسلامى[7]، آلمانى،1. محاسبى جزايرى؛ فن احمد دنفر؛ خ. مراد، مونيخ،مركز اسلامى، 1383، 52 ص.

ابتدا با توجه به آموزه‌هاى اخلاقى سوره‌ى حجرات به تذكر نكات اخلاقى در رعايت رفتار اسلامى پرداخته، سپس مسايلى از قبيل نيت و صداقت در عمل و گفتار و بالاخره شيوه‌ى برخورد اسلامى مسلمانان با يكديگر را بررسى كرده است.

درسنامه علم اخلاق، محمدرضا جباران، قم، مركز نشرهاجر،1384، 310 ص.

به منظور تهيه‌ى متن آموزشى حوزه‌ى اخلاق براى تدريس به دانشجويان علوم
دينى تأليف شده‌است. اين جلد شامل 29 درس در زمينه‌ى مباحث اخلاقى است كه با نثرى روان، همراه با مثال‌هاى ملموس به شيوه محجة البيضاء از فيض كاشانى و احياء علوم از ابوحامد غزالى تبيين شده‌است. مباحث كتاب عمدتا بررسى رذايل اخلاقى مانند غضب، عجب، تكبّر و در ضمن قوّه شهوت و غضب، و نيز فضايل اخلاقى مثل توبه، صبر، شكر و رجاء، زهد، خوف، محبت، توكل، مرابطه و تفكر است. در پايان هر درس چكيده‌ى آن همراه با سؤال‌هايى به منظور خودآزمايى آمده است. با توجه به اين‌كه نظام آموزشى ايران در عرصه‌ى متون آموزشى اخلاق فقيراست، اين متن سودمندى فراوانى دارد.

دروس فى الأخلاق، عربى، سيّد عادل علوى، به كوشش جمعى از فضلا، قم، المؤسسة الإسلامية العامة للتبليغ و الإرشاد، 1384، 128+56 ص.

مجموعه‌ى چند مقاله در زمينه‌ى اخلاق اسلامى است. نويسندگان اين مقالات به اين موضوعات پرداخته‌اند: فلسفه‌ى خلقت انسان و كمالات آن، دعوت انبيا به ارزش‌هاى تربيتى، مصاديق تقوا و جزاى متقين، خطبه‌ى متقين در نهج‌البلاغه، تحليل اين خطبه به عنوان بليغ‌ترين و رساترين خطبه‌ى امام عل عليه‌السلام در موضوع علم اخلاق، بررسى موضوع علم اخلاق و غرض آن.

دوستى از منظر اسلام، سلمان زوارى نسب ميانجى، تهران، اسوه، 1384، 142 ص.

بيان آداب و اهميت دوستى براساس آيات و روايات است. نويسنده داستان‌هايى از سيره‌ى پيامبران و ائمه درباره‌ى شرايط، آداب و اهميت دوستى و دوست‌يابى آورده است. صفات دوستان واقعى، تأثير دوستى با گروه‌هايى كه دوستى با آنها حرام است، رابطه‌ى دوستى و تقوا از مباحث اين كتاب است.

ذكر، از ديدگاه قرآن و عترت، على الماسى، قم، شكورى، 1384، 461 ص.

بررسى ذكر و مباحث پيرامونى آن از ديدگاه قرآن و سنّت و روايات اهل‌بيت عليه‌السلام
است كه با استناد به منابع متعدد روايى وتفسيرى شيعه نگاشته شده است. مباحث كتاب، در يازده فصل، مفهوم موضوعات ذكر، ذكر خدا، ياد مرگ، ياد قبر، عامل برزخ، معاد و قيامت، ياد مسايل تاريخى، عوامل ذكر، موانع و آفات ذكر، اسوه‌ها و الگوها، چند نمونه از علما ومؤمنان موفق در ذكر و كلمات آموزنده‌ى آنها، و چند نمونه از اذكار لسانى و آثار بركات آنها تأليف شده‌است.

ريا و عجب از ديدگاه امام خمينى، سيّد احمد فهرى زنجانى، تهران، فيض كاشانى، 1384، 145 ص.

بررسى يكى از مباحث مهم اخلاقى به نام ريا و عجب است. نويسنده با بهره‌گيرى از كتاب‌هاى اخلاقى و سخنرانى‌هاى امام خمينى، جنبه‌هاى مختلف ريا و عجب را تحليل كرده است.

زيبايى‌هاى اخلاق، حسين انصاريان، چاپ دوم، قم، دارالعرفان، 1384، 447 ص.

اين كتاب بررسى زيبايى‌هاى اخلاق، از ديدگاه قرآن و روايات پرداخته است. اين اثر، مجموعه‌سازى از 25 سخنرانى نويسنده در رمضان 1381 است كه پس از تنظيم و ويرايش (قالب 25 مقاله) به چاپ رسيده است. اين مقالات مقاله در 16 بخش سامان يافته‌است. اهم مباحث آن اين‌گونه است: تفاوت مؤمن و فاسق، ايمان و اهل ايمان، راه سلامت جسم و جان، حسنات اخلاقى، آثار پر فايده‌ى حُسن خُلق، تعاليم اخلاقى حيات‌بخش پيامبر، توصيه‌هاى خداوند به حسنات اخلاقى و روش پاكان در زندگى، راه بهشت.

سرچشمه‌هاى اخلاق، محمد جواد اعتصامى، تهران، رادنگار، 1383، 200 ص.

كتابى است كه به مبانى و شالوده‌هاى نظرى بايدها و نبايدهاى اخلاقى‌مى‌پردازد.

شوق وصال: سلسله درس‌هاى اخلاق و معارف الهى، حسن صافى اصفهانى، با تحقيق
حامد ناجى اصفهانى، قم، مؤسسه‌ى فرهنگى صاحب الامر (عج)، 1383، جلد اول؛561ص، جلد دوم؛563 ص.

اين مجموعه شامل گفتارها و نوشتجات منسوب به آيه‌اللّه حسن صافى اصفهانى است. در ابتداى كتاب‌شرح حال اجمالى از احوال و آثار و شخصيت علمى وى ارايه‌ى شده و سپس سلسله مباحث علمى، اخلاقى، دينى و عرفانى او در قالب هفتاد و هشت درس به صورت مشروح بيان گرديده‌است. بعضى از مباحث ارايه‌ى شده دراين مجموعه عبارتند از: ولايت خدا و اولياى خدا، محبت خدا و اولياى خدا، انسانيت و اكتساب آن، رشد انسان‌ها، توبه، نشانه‌هاى ايمان، آثار تقواى الهى، مراتب تقوا، تفسير برخى از آيات قرآن، بندگى خدا، حقيقت اخلاص و استغفار.

شهر رمضان: بناء الفرد و المجتمع، عربى، مهدى ستراوى، دارالأنصار، چاپ اول، 1384، 174 ص.

اين كتاب درباره‌ى عظمت و جلالت ماه مبارك رمضان و نقش آن در كسب اخلاقيات مثبت است. به اعتقاد نويسنده روزه‌ى ماه مبارك رمضان و ديگر آداب آن، در تعالى فرد و اجتماع تأثير شگرفى دارد. وى مطالب را در شش فصل سامان داده كه مبحث‌هاى آن است: رمضان ماه بناى انسان، رمضان و تأثيرات اجتماعى آن، رمضان و قرآن، شب قدر و ويژگى‌هاى آن. در فرهنگ اسلامى نقش ويژه‌اى به ماه رمضان داده شده، زيرا اين ماه سازنده‌ى اخلاقيات مثبت در انسان است.

شيطان، ظلمتى برتارك آفرينش، نشر الماس، 1383، 154 ص.

اين كتاب با بهره گيرى از آيات قرآنى و روايات اهل بيت و متون دينى به معرفى
شيطان و ويژگى‌ها و شيوه‌هاى او به عنوان بزرگ‌ترين مانع در راه وصول به مقصد و معبود واقعى مى‌پردازد. دانشمندان اخلاق و به ويژه عارفان به نقش شيطان در فرايند اخلاقيات توجه فراوان نموده‌اند. در واقع شيطان مبدأ هرگونه ناهنجارى و اجراى هرنوع بى ارزشى در جامعه است. طرد شيطان هم زمينه‌ى تحقق اخلاقيات متعالى در آدمى است.

صفات پرهيزكاران از ديدگاه امام على عليه‌السلام ترجمه‌ى انگليسى خطبه‌ى 193 نهج‌البلاغه (خطبه‌ى همام)، ترجمه: زهرا پاكزادمنش، اراك، علوم اسلامى، فارسى و عربى و انگليسى، 1384، 41 ص.

خطبه‌ى همام همراه با متن عربى و ترجمه‌ى فارسى و انگليسى (خطبه 193 نهج‌البلاغه) است. در اين خطبه حضرت على عليه‌السلامسيماى متقيان را بيان و مجموعه اى از خصوصيات آنها را مشخص كرده است؛ مثل: پرهيزكارى، عفو، خيّر بودن، گفتار نرم، بردبارى، سكوت و سخن، در آسايش بودن مردم از زبان، دورى از تكبّر و عجب.

طوباى محبت، محمداسماعيل دولابى، تهران، محبت، جلد سوم، 1384، 223ص.

تدوين و تنظيم مجموعه‌ى سخنرانى‌ها و مجالس حاج محمد اسماعيل دولابى است. داراى مطالبى است كه در ده مجلس از سخنرانى‌هاى اخلاقى و عرفانى بيان شده‌است. سرفصل‌هاى اين مباحث از اين قرار است: رحمت خداوند، تكليف، دوستى اهل بيت عليه‌السلام، پاداش و جزاى اعمال و عالم فانى.

علماء زهدوا فى الشهرة، عربى، محمد عزوز، دمشق، دارالفكر، 1384، 264 ص.

درباره‌ى دانشمندان مسلمانى است كه به دانش اخلاق تحقق خارجى بخشيده‌اند. اينان را مى‌توان مجسمه‌هاى اخلاق دانست كه شامل مفسّران، قاريان، راويان، فقيهان، اديبان و مبلّغان مى‌باشند. به عقيده‌ى نويسنده اين دانشمندان مى‌توانند الگوهاى درخشنده‌اى براى نسل‌هاى بعد، و نيز يكى از اركان تكامل و تربيت اخلاقى در اخلاق‌پذيرى معاصر باشند. ديگر مباحث اين كتاب عبارت است از: نثار دانش براى رضاى خدا توسط دانشمندان، پرهيز از كسب شهرت، گريه‌ى دانشمند براى فرار از مشهور شدن، تلاش براى كسب دانش نه كسب شهرت، بيزارى دانشمندان اخلاقى از ستايش مردم. نويسنده، همه‌ى اينها را اخلاقياتى مى‌داند كه دانشمندان با عمل به آن به سعادت رسيدند.

عيب‌جويى و عيب‌زدايى، محمود اكبرى، تهران، لوح محفوظ، چاپ دوم، 1384، 143ص.

بررسى آيات و روايات و سخنان بزرگان دين درباره‌ى عيب‌جويى و عيب‌زدايى است. داراى چهار فصل است. در فصل اول كلياتى پيرامون عيب، بزرگ‌ترين عيوب، نسبيت عيوب، در فصل دوم برخوردهاى مثبت با عيب ديگران و در بخش سوم برخوردهاى منفى با عيب ديگران مطرح شده است. بخش آخر، اين مبحث را در ادبيات جستجو كرده‌است و به تحليل ضرب‌المثل‌ها و قطعه‌هاى شعرى از شاعران اسلامى مى‌پردازد.

فى رحاب التقوى، عربى، سيّد محسن خرّازى، به كوشش سيّد محسن حسينى امينى، قم، شفق، 1384، 142 ص.

بررسى مفهوم تقوا در نظام اخلاقى اسلام براساس خطبه‌ى همام نهج‌البلاغه است. در نظام اخلاقى اسلام، تقوا نقش محورى در فضايل اخلاقى برعهده دارد. نويسنده با بررسى مفهوم تقوا از نظر لغوى، اصطلاحى و عرفانى، به بحث درباره‌ى منشأ، مراتب و آثار تقوا پرداخته و سپس صفات و خصوصيات پرهيزگاران را براساس خطبه‌ى متقين امام على عليه‌السلامآورده است. در شرح خطبه با ذكر هر فراز، علاوه بر تحليل مفاهيم و كلمات، به بررسى محتواى مطالب مى‌پردازد.

قصص الأخلاق، عربى، محمد محمدى اشتهاردى، تعريف عبدالكاظم خفاجى، قم فقاهة، 1384، 223 ص.

مجموعه‌اى از داستان‌هاى اخلاقى است كه از متون تاريخى واخلاقى گردآورى شده‌است. هدف نويسنده آموزش اخلاق و تبيين اهميت فضايل اخلاقى و دورى از صفات زشت اخلاقى است كه با نقل قصه‌ها و داستان‌هاى زيبا از متونى مانند منتهى الآمال، سفينة البحار، سيره ابن هشام، تفسير مجمع البيان و ديگر منابع روايى و تاريخى بيان داشته است. ذيل هر قصه، عبرت‌ها و نكات
مهم آن قصه نير آمده است.

كتاب شخصيت: گلچينى از مكتوبات در باب فضيلت از نظر اسلام و ديگر منابع[8]،انگليسى، كاميل هلمينسكى، بنياد كتاب، 1384، 484ص.

اخلاقيات مورد نياز انسان و جامعه با بررسى طبيعت انسان بررسى شده است. اين مجموعه شامل مباحثى مثل ايمان، توكل، توبه، بخشش، رحم ومهربانى است. مؤلّف، نظرات فرزانگان جهان اعم از قدما و معاصران را ذيل هر مبحث آورده است. ديدگاه‌ها، توصيه‌ها و تجارب پيامبران و رسولان الهى در اين مجموعه آمده است. عمل به تجارب اينان موجب كسب فضايل و پيدايش جامعه‌ى مطلوب مى‌گردد. سفارش‌هاى پيامبرانى چون حضرت ابراهيم و حضرت موسى عليه‌السلام و حضرت محمد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و سخنان حكيمانه‌ى كنفوسيوس و بودا ونيز نظريات قدّيسان موجب بهبود يافتن زندگى معنوى انسان است.

كيف تسعد حياتك الزوجية؟، عربى، سيّدهادى مدرسى، تهران، دارمحبى الحسين، 1384، 317 ص.

بررسى اخلاق خانواده و بايد و نبايدهاى زندگى زناشويى است. نويسنده با بهره‌گيرى از منابع قرآنى و روايى، راه‌هاى رستگارى و خوشبختى در زندگى زناشويى را بررسى و بيان مى‌كند. وى پس از بيان ضرورت تشكيل خانواده و راه‌هاى شناخت همسر مناسب و معيارهاى آن، مسؤوليت‌هاى زناشويى و خانوادگى زوجين را بيان مى‌كند و به بحث درباره‌ى چگونگى تربيت فرزندان از نگاه اسلام مى‌پردازد. بايدها و نبايدهاى اخلاقى كه هر كدام از زن و شوهر بايد عمل كنند، در اين مجموعه آمده است.

گام به گام با اخلاق مديريت و شيوه‌هاى پيشرفت آن، جواد حبيبى تبار، قم، نشر گام به گام، 1384، چاپ دوم، 171 ص.

بررسى برخى جنبه‌هاى اخلاق مديريت و روش‌هاى آن است.اين كتاب داراى سه بخش است: بيان تعريف و اقسام مديريت، اصول اخلاقى و عوامل ترقى در مديريت محدود، اصول اخلاقى و عوامل ترقى در مديريت گسترده و سپس مديريت كلان. هدف نويسنده، توسعه‌ى اخلاق مديريت در بين عموم مديران، رئيسان ادارات و مسؤولان مؤسسات مختلف در تمام سطوح است.

گامى به سوى نور، رضا وحيد، تهران، نشر عابد، 1384، 300ص.

مجموعه‌اى از روايات، حكايات و اشعار در زمينه‌ى اخلاقيات است. كتاب براى استفاده‌ى معلمان تأليف شده تا دانش‌آموزان را با اخلاقيات آشنا سازند.

گفتار نراقى، على محمد حيدرى نراقى، قم، دارالنور، جلد چهارم، 1384، 399ص.

گردآورى و تنظيم 25 مجلس سخنرانى اخلاقى و اعتقادى است كه به ترتيب موضوعى سامان يافته است. هر مجلس، درباره‌ى يكى از مسايل كلامى يا اخلاقى است؛ مثل: خداشناسى، نبوت، امامت، معاد، هدايت، غفلت، كفران نعمت، اهميت نماز، هدايت و صراط مستقيم، لقاءالله، حق و باطل، تكامل و جهش، عزّت و تقوا، محاسبه‌ى نفس، امر به معروف و نظارت همگانى، قضا وقدر، ظلم، سعادت، ايمان، عدل الهى، سرنوشت طغيان‌گران، نقش مؤثر انسان در آينده‌ى خويش. در واقع دو دسته صفات فضايل و رذايل براساس آموزه‌هاى اسلامى را بررسى كرده است.

لنكن من التائبين، عربى، سيّد محمد تقى مدرسى، تهران، دارمحبى الحسين، 1384، 111ص.

كتاب به بررسى توبه، چگونگى و اجراى آن پرداخته است. نويسنده با بهره‌گيرى از قرآن، چگونگى دستيابى به توبه را معرفى مى‌كند و تلاش مى‌كند كه خوانندگان را با حقيقت توبه، شرط‌ها و آداب آن آشنا سازد. وى نخستين گام در
توبه را اقرار داشتن به گناه مى‌داند و آن‌گاه با بيان آفاق توبه و پيامدهاى آن، شرط‌هاى آن را معرفى مى‌كند ويادآور مى‌شود كه باب توبه همواره مفتوح است. محاسبه‌ى نفس و توبه‌ى اشقيا از ديگر مباحث كتاب است.

معاشرت، حسين انصاريان، قم، دارالعرفان،1384، 398 ص.

بررسى آداب معاشرت بر اساس آيات و روايات است. در مجاميع روايى مثل كافى بخشى به نام «عِشره» هست كه ديدگاه‌هاى معصومين درباره‌ى روابط اجتماعى را منعكس مى‌كند. اين روايات دراين كتاب آمده است. نويسنده اسلام را آيين جامعى مى‌داند كه بهترين برنامه را در روابط اجتماعى و آداب دوستى و معاشرت دارد. سپس اصول و مبانى معاشرت را از ديدگاه اسلام و روايات بررسى مى‌كند. معمولاً معاشرت آدمى با دو گروه است: همنشينان پاك و مؤمن و همنشينان ناپاك. نويسنده اين گروه‌ها و روش روابط با آنها و چگونگى دوستى و دشمنى را با استناد به سيره‌ى اهل بيت و احاديث بررسى كرده است.

معجم المحاسن و المساوى، ابوطالب تجليل تبريزى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1384، جلد دوم و سوم.

نويسنده درصدد عرضه‌ى فرهنگ كوچكى از آيات و روايات درباره‌ى ارزش‌ها و ناهنجارى‌ها بوده‌است. اين مجموعه كه به صورت الفبايى تنظيم شده، هرارزش اخلاقى را در يك مقاله از منظر قرآن و روايات مورد بررسى قرار مى‌دهد. روش تأليف اين‌گونه است كه در ذيل هر مدخل ابتدا به نقل آيات و سپس به نقل روايات مى‌پردازد. البته ازهر گونه اظهارنظرى پرهيز مى‌نمايد. ارزش‌هايى چون امانت، اطعام، اعانه‌ى به مردم، استغفار، ادب، امر به معروف ونهى از منكر، اخلاق، عقيده‌ى به توحيد، معاد و پيامبران وائمه، هر كدام يك مدخل است.

معجم المحاسن و المساوى، عربى، ابوطالب تجليل تبريزى، قم، مؤسسه النشر الاسلامى ،1384، پنج جلد.

مجموعه‌اى از آيات و روايات درباره‌ى ارزش‌ها و ناهنجارى‌ها در فرهنگ اسلامى است. اين مجموعه داراى مدخل‌هايى است كه به صورت الفبايى منظم شده و ارزش‌هاى اخلاقى و عقيدتى را از ديدگاه قرآن و روايات مورد بررسى قرار مى‌دهد. نويسنده ضمن بررسى هر موضوع، نخست آيات آن را ذكر، سپس به نقل روايات مى‌پردازد. البته از هرگونه اظهارنظرى اجتناب مى‌ورزد. ارزش‌هايى چون امانت‌دارى، اطعام، كمك به مردم، استغفار، ادب، امر به معروف و نهى از منكر، اخلاق، عقيده به توحيد، معاد و پيامبران و امامان، از جمله مباحث كتاب را تشكيل مى‌دهند. اين كتاب ديدگاه‌هاى معصومين عليه‌السلامدر زمينه‌ى مذمومات و فضايل اخلاقى را روشن مى‌كند تا هر كس با چشم باز به پيروى بپردازد.

منشور جاويد، اصول اخلاقى و اجتماعى در قرآن، جعفر سبحانى تبريزى، قم، مؤسسه امام صادق 7، 1384، جلد سيزدهم؛480ص، جلد چهاردهم؛ 492ص.

اين اثر، تفسير موضوعى ـ تحليلى قرآن كريم بر اساس عقايد و كلام شيعه‌ى اماميّه است. نويسنده در اين دو جلد به طرح اخلاقيات اسلامى مى‌پردازد. فى الأخلاق النظرية، سيّد عبدالهادى شريفى، قم، مركز جهانى علوم اسلامى، 1384، 166ص. بررسى اصول و مبادى اخلاق نظرى و تأثير آن در زندگى فرد و اجتماع است. شامل شش باب و هر باب شامل چند فصل است. باب اول به موضوع اخلاق و نياز به آن اشاره دارد. باب دوم به رابطه‌ى اخلاق با ساير علوم مى‌پردازد و باب سوم از تاريخ اخلاق در شرق و يونان و فلاسفه‌ى اين دوران از جمله سقراط و ارسطو و مكاتب رواقى و اپيكوريان سخن مى‌گويد. باب چهارم و پنجم، بررسى مبانى و روش‌هاى اخلاقى در اسلام نزد مسلمانان وعلماى عصر جديد، از جمله رواقيون، صوفيه، اخوان الصفا و دوركيم و هابز است. در پايان، نيز از اركان نظام اخلاقى مثل الزام، مسؤوليت و انگيزه بحث شده است.

من هدى النبى و العترة فى آداب العشرة، احمد بهادلى، به كوشش على اسدى، عربى، قم، باقيات، 1384، دو جلد.

جلد اول بررسى دستورات، توصيه‌ها و آداب اخلاقى است كه بر اساس روايات پيامبر و احاديث اهل بيت بررسى شده است. آداب معاشرت در ابعاد و جنبه‌هاى مختلف اجتماعى، خانوادگى و فردى را تحليل كرده‌است. ابتدا اخلاق خانواده و روابط زناشويى، وظايف زن وشوهر، حقوق فرزندان و پرهيز از اختلاف خانوادگى را بحث كرده، سپس، دوست‌يابى و آداب معاشرت با دوستان و اقسام دوستى و دوستان را بررسى كرده‌است. كتاب از جهت ديگر مجموع فضايل اخلاقى در حيطه‌ى روابط خانوادگى و اجتماعى‌تحليلى از فضايلى مانند گذشت، ايثار، دوستى، سلام، حُسن خلق، صلح، نيكى به والدين را پوشش داده و مسايل متعدد فقهى متناسب با هر موضوع را تحليل كرده‌است. اما جلد دوم شامل تحليلى از مسايل خودسازى و توصيه‌هاى اخلاقى است. در مقدمه ابتدا به معرفت‌شناسى نفس و راه‌هاى خودشناسى به عنوان پيش‌فرض بحث تهذيب نفس پرداخته‌است. معصومين در روايات متعدد، مبارزه با نفس را بزرگ‌ترين جهاد دانسته‌اند و نويسنده اين موضوع را تحليل كرده‌است. فصل اول مراقبه، محاسبه و اصلاح رذايل اخلاقى است. درفصل دوم مقولاتى مثل توبه، حُسن ظن به خدا، حُسن خُلق، يقين، تفكر، صبر، تواضع، ايمان و مؤمنان بررسى مى‌شود. طبقه بندى موضوعى كتاب كاملاً علمى و فنى است. به نظر نويسنده، خودشناسى، مقدمه‌ى تهذيب و محاسبه‌ى نفس و اصلاح رذايل و كسب فضايل است.

نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، حسين بن محمد حلوانى، ترجمه: عبدالهادى مسعودى، قم، دارالحديث، 1383، 255 ص.

شامل سخنان حكمت‌آموز هر معصوم بوده و نويسنده تلاش كرده كه خواننده را با سخنان و آموزه‌هاى اخلاقى معصومان آشنا سازد.

نسيم هدايت، سيّد صادق شيرازى، تهران، رضوان، 1383، 375ص.

مجموعه درس‌هاى اخلاق آيه‌اللّه سيّد صادق حسينى شيرازى در جمع عده‌اى از طلاب علوم دينى، جوانان و ديگر اقشار جامعه است. عناوين اين مباحث اخلاقى اين‌گونه است:روش تبليغ، ملامت در دين، اجتناب از گناه، تقوا، قرآن و عترت، حقيقت دنيا، عادت‌پذيرى، ايمان، تسليم و رضا، امتحان خلق و مراتب تقوا.

نشان راه: مجموعه‌ى اخلاقى و تربيتى از رهنمودها و ارشادات حضرت آيه‌اللّه حاج سيّد ابوالحسن مولانا، كميته فرهنگى بنياد نيمه‌ى شعبان، تبريز، نور ولايت، 1384، 117 ص.

مجموعه‌اى از پرسش‌ها و پاسخ‌هاى اخلاقى و عرفانى است كه از ميان هزاران نامه‌اى كه آيه‌اللّه مولانا به آنها پاسخ گفته گزينش و در اين مجموعه گردآمده است. عناوين اين مباحث عبارت‌اند از: پاسخ‌ها در موضوعات دعا، حجاب، توسل، رحمت خداوند، ياد خدا، رابطه با امام، امام مهدى (عج) امامت، اخلاص، تهذيب نفس، قرآن، رزق. درمجموع، نظام فضايل اخلاقى كه مورد
تأييد شارع مى‌باشد معرفى شده است.

والاترين بندگان شرح و تفسير عباد الرحمن، ناصر مكارم شيرازى، به كوشش ابوالقاسم عليان نژادى، قم، نسل جوان، 1384، 255ص.

تفسير آيات قرآن درباره‌ى اخلاق و وظايف بندگان راستين خداوند است. نويسنده هم به آيات قرآن توجه كرده و هم با عنايت به نيازهاى عصر و زمان حاضر به بررسى پرداخته‌است. اين كتاب در اصل سخنرانى‌هاى مؤلّف در جلسات تفسير قرآن در ماه مبارك رمضان بوده است. برخى از مباحث آن اين‌گونه است: عذاب، تعادل در انفاق، پرهيز از شرك، امامت بر متقين، صبر و برد بارى.

وصاياى امام على عليه‌السلام به جهان بشريت، محمدجواد مهرى كرمانشاهى، قم، مشرقين، 1383، 70ص.

وصايا و توصيه‌هاى اميرالمؤمنان به فرزندان و خويشاوندان و ديگر مسلمانان است. مؤلّف با اشاره به نامه‌هاى 47،31،23،24 نهج‌البلاغه، مجموعه‌اى از اخلاقيات مثبت و منفى را مطرح كرده است.

وقتى خدا هست، محسن سالاروند، تهران، ليوسا،1384، چاپ دوم، 116ص.

بررسى توصيه‌هاى اخلاقى و راه‌هاى ارتباط با خداست. نويسنده ابتدا با اشاره
به احساس شهودى خدا در درون انسان سعى مى‌كند انسان را متوجه حقايق جاذبه دار الهى كند. توصيه مى‌كند چگونه آماده‌ى سخن گفتن با خدا باشيم؛ چگونه از خدا خواسته‌هامان را طلب كنيم يا چگونه زندگى كنيم تا خدا در ياد ما باشد. در ادامه خوانندگان را به تصفيه‌ى نفس و تهذيب و تخلّق به اخلاق الهى دعوت مى‌كند. زيرا نفس پاكيزه را جايگاه شهود خدا مى‌داند. در آخر، نيكى‌هايى كه بايد انجام گيرد و بدى‌ها و رذالت‌هايى را كه بايد از آنها پرهيز كرد، معرفى كرده‌است.

هدية الأحباب باقية من الآداب، عربى، عبدالله هاشمى، قم، پيك فدك، 1384، 160ص.

بررسى نيازمندى‌هاى مسلمانان در زمينه‌ى آداب فردى و اجتماعى است. اين نوشتار با بهره‌گيرى از متون دينى و روايات اهل بيت به بررسى آداب مختلف اسلامى، مثل روش برخورد با افراد، حضور در مكان‌هاى مقدس، چگونگى رابطه با خدا، آداب برخورد با پدر و همسر و فرزند، آداب صله‌ى رحم و همسايگان، آداب معاشرت با مردم، آداب سخن و عيادت مريض و زيارت و خوردن و آشاميدن و آداب زراعت پرداخته است.

بخش دوم: منابع انگليسى

Blackwell Companion to Religious Ethics[9] , William Schweiker , BlackwellPub , September 2004.

اخلاق دينى يا اخلاق خدامحور در دهه‌هاى اخير مورد توجه پژوهشگران و مديران ارشد جوامع قرار گرفته است؛ زيرا كارآمدى اين نوع اخلاق، مطابق تجارب تاريخى و جامعه‌شناختى تأييد شده است. اين كتاب هم يكى از پژوهش‌هاى جذاب درباره‌ى نظام اخلاقى و حيانى است. نويسنده، جنبه‌ها، مبانى و تأثيرات اين نظام اخلاقى را بررسى كرده‌است.

Business Ethics: Case Studies and Selected Readings[10] , Marianne M.Jennings , South -Western Pub , May 2005 .

نويسنده پژوهش‌هاى مهم درباره‌ى برخى مسايل حساس اخلاق بازرگانى و بعضى از متون سودمند و آكادميك اين موضوع را گردآورى كرده و با تنظيم آنها، مجموعه‌ى حاضر را تدوين كرده است. در مجموع، مهم‌ترين متون اخلاق تجارى و سودمندترين پژوهش‌ها دراين كتاب آمده‌است.

Business Ethics : Ethical Decision Making and Cases , O.C. Ferrell , JohnFraedrich , Linda Ferrell , Houghton Mifflin College Div , January 2004 .

در دوره‌ى جديد با رونق بازار تجارت و دادوستد و افزايش حس سوداگرى، متفكران به تفحص درباره‌ى نظامى اخلاقى پرداختند كه بتواند انگيزه‌ها و
رفتارهاى ضد اخلاقى بازرگانان را كنترل و مهار كند. اين كتاب يكى از مطالعات انجام شده در اين زمينه است.

Business Ethics : Mistakes and Successes[11], Robert F. Hartley , John Wiley &Sons Inc , July 2004 , 368p.

نظام اخلاق بازرگانى مثل ديگر دستگاه‌هاى عملى به هنگام تحقق خارجى و كارآمدى اجتماعى‌موفقيت‌ها و گاه شكست‌هايى را در پى دارد. نويسنده فراز و فرودهاى اين نوع اخلاق را كشف كرده و با ريشه‌يابى تاريخى و اجتماعى تلاش كرده علل آنها را كشف كند.

Business Ethics: Policies and Persons[12] , Kenneth E. Goodpaster , Laura L.Nash , Henri Claude de Bettignies , February 2005 .

سياست‌گذارى‌ها و تعيين خط مشى و نيز جايگاه و نقش نخبگان در دستگاه اخلاق تجارى بررسى شده است. معمولاً نهادهاى مدنى و دولت‌ها در عرضه اخلاق تجارى، هنجارهايى را تعيين مى‌نمايند و جامعه‌ى تجار با عمل به اين هنجارها آنها را متداول و جا افتاده مى‌كنند.

Business & Society: Ethics and Stakeholder Management[13] , Archie B. Carroll, Ann
K. Buchholtz , South - Western Pub , January 2005.

اين كتاب به تحليل نقش اخلاق در كارهاى بازرگانى پرداخته‌است. تجارت در دوره‌ى جديد يكى از ضرورت‌هاى جوامع است. حس بى‌نهايت‌طلبى در ماديات و وسوسه‌هاى سوداگرايانه، موجب پيدايش انگيزه‌ها و رفتارهاى ناهنجار در جامعه مى‌شود، اما اخلاق، كنترل‌گر و مهاركننده‌ى سركشى آدمى است.

Contemporary Issues in Business Ethics[14] , Joseph R. Desjardins , John J.McCall, Wadsworth Pub Co , June 2004.

معضلات و مباحثى كه در دهه‌هاى اخير، به ويژه سال‌هاى اخير رخ نموده و هنجارها و ارزش‌هايى كه در اين زمينه پيدا شده تحليل شده‌است.

Contemporary Moral Problemst, James E. White[15], Wadsworth pub Co., 2006 ,624p.

اثر حاضر برگزيده‌اى از مسايل و مشكلات اخلاقى موجود در دنيا در چند مقاله با اين مشخصات است. هر مقاله به شرح يك مشكل مى‌پردازد. در پايان هريك از آنها پرسش‌هايى مطرح مى‌شود تا دانشجويان بتوانند جايگاه ايده‌آل‌هاى اخلاقى را در چارچوب مشكلات واقعى عصر حاضر بيابند. ديدگاه‌ها و
جريان‌هاى عمده‌ى فكرى در تاريخ و فرهنگ غرب به تفصيل بررسى شده‌اند.

فهرست اين مقالات به قرار ذيل است:1- تئورى‌ها؛ 2- سقط جنين؛ 3- قتل ترحمى؛ 4- مجازات اعدام؛ 5- ازدواج و مسايل جنسى؛ 6- آزادى و مواد مخدر؛ 7- جايگاه اخلاقى حيوانات؛ 8- محيط زيست و مصرف منابع؛ 9- جنگ و تروريسم؛

نويسنده از دانشگاه كلورادو مدرك دكترى دريافت كرده و مدتى در دانشگاه ايالتى سن كلود واقع در ايالت مينه‌سوتا به تدريس مشغول بوده است. او اكنون در دوران بازنشستگى به سر مى‌برد.

The Emergence of Ethical Man[16] , Meotzar Horav[17], Ktav Publishing House ,March 2005, 214p.

بررسى تاريخ اخلاق در فرهنگ‌ها و ملل مختلف است. نيز علل و عوامل مختلفى كه منجر به پيدايش بايد و نبايدهاى اخلاقى و دانش اخلاق شده، بررسى گشته است.

Encyclopedia of Ethics[18] (Second Edition), Lawrence C. Becker , Charlotte B.Becker , RoutLedge , 2001.

اين اثر اولين دايره‌المعارف در حوزه‌ى اخلاق است و براى پژوهشگران اخلاق بسيار ضرورى و كارساز مى‌باشد. نسخه‌ى جديد اين دايره‌المعارف سه جلدى مورد بازنگرى قرار گرفته و غنى‌تر شده‌است. حدود 150 مدخل جديد به آن اضافه گرديده‌است. اين اثر با حفظ و تأكيد بر تئورى‌هاى اخلاقى، مقالاتى درباره‌ى زندگى‌نامه‌ى افراد، مدخل‌هايى در زمينه‌ى مسايل اخلاقى، شرح و توضيح سنّت‌هاى عمده در اخلاق دينى، مسايل كاربردى اخلاق در نظريه، مقالات تحقيقى راجع به تاريخ اخلاق و اطلاعاتى پيرامون وضعيت اخير اخلاق فلسفى در سراسر جهان را شامل مى‌شود. از ويژگى‌هاى اين اثر جامع، آوردن ارجاعات در درون مقالات و مشخص نمودن آنها با حروف بزرگ و اشاره به كتابنامه در پايان هر يك از مدخل‌ها است. اخلاق علمى حاكم بر جهان، ابعاد فلسفه‌ى اخلاق در ساير فرهنگ‌ها، موضوعاتى مانند فرااخلاق، مشكلات پايدار اخلاقى، مفاهيم اخلاقى، تئورى‌هاى اجتماعى، حقوقى و اخلاقى، اخلاق كاربردى و ارتباط ميان اخلاق فلسفى و ساير زمينه‌ها، در دامنه‌ى موضوعات مورد بررسى دايرة المعارف اخلاق قرار دارند. اين اثر سه جلدى تقريبا مشتمل بر 581 مدخل به صورت مقاله است و 325 محقق برجسته در تدوين آنها كوشيده‌اند. نمايه‌ى موضوعى و نمايه‌ى اسمى پديدآورندگان نيز در پايان آمده است. بلندى مقالات از 500 تا 9000 كلمه است كه هفتاد درصد آنها 1000 يا 5000 كلمه‌اى هستند. معمولاً اندازه‌ى مقالات متناسب با اهميت فلسفى موضوع آنهاست. فهرست نام مؤلفان مقالات همراه با زندگى‌نامه‌ى مختصر آنان از ويژگى‌هاى اين اثر است. در باب نقاط ضعف و قوت اين اثر بايد
گفت گاهى به موضوعات داراى اهميت يكسان، مقدار مطلب متفاوت اختصاص يافته‌است. همچنين، در برخى موارد به موضوعات كم‌اهميت‌تر توجه بيشترى معطوف شده‌است. مقايسه‌ى چاپ اول و دوم نشان مى‌دهد مرور و بازنگرى جدى و اساسى صورت نگرفته است. علاوه بر اين، اطلاعات اكثر كتابشناسى‌ها نيز جديد و به روز نشده‌است.

The Ethics Handbook:Right and Wrong for IT Professionals[19], 2004, Oreilly &Associates Inc , 2004 , 604p.

علاوه بر فضايل و مذمومات در عرصه‌ى زندگى عمومى مردم، هر قشر از جامعه به اقتضاى شغل و حرفه‌ى خود نيازمند نظام اخلاقى ويژه‌اى هستند؛ از اين‌رو عالمان اخلاق براى هر قشر، دستگاه اخلاقى خاصى طراحى كردند و كتاب‌هايى نوشتند؛ مثل: اخلاق دانشجويى، اخلاق كارگرى، اخلاق كارمندى. اما يك قشر جامعه كه از هر نظر تأثير زيادى در جامعه‌ها ايفا مى‌كنند، متخصصان اطلاع‌رسانى هستند. اگر جامعه‌ى اطلاع‌رسانان داراى اخلاقيات محمود و پسنديده باشند، تأثيرات مثبت و اگر اخلاقيات مذموم و پست داشته‌باشند تأثير منفى و مخرب دارند. اين كتاب در زمره‌ى اولين آثارى است كه نظام اخلاقى را براى جامعه اطلاع‌رسانان تدبير كرده‌است.

Ethics in Context 2005[20], Practising Law Institute[21], August 2005 , 1000p.

اين‌كه در سال 2005 چه زمينه‌هايى براى تحقق ارزش‌ها وجود دارد، نيز چه موانعى براى اجراى اخلاقيات هست مهم‌ترين دغدغه نويسنده‌ى اين كتاب است. نويسنده با بررسى شرايط اين دوره‌ى زمانى در چند كشور به بررسى اقتضائات و موانع اجراى ارزش‌ها پرداخته است.

Ethics in Plain English: An Illustrative Casebook for Psychologists[22] , Thomas F.Nagy , December 2004 .

نويسنده مطالبى به زبان ساده همراه با تصاوير ونمودار در زمينه‌ى اخلاق و فضايل اخلاقى آورده است تا روانشناسان به راحتى بتوانند از آن استفاده كنند.

Ethical , Legal , And Professional Issues In Counseling[23] , Theodore PhantRemley , Barbara Herlihy , July 2005 .

محدوده‌ى عملكرد قانونى در عرصه‌ى مشاوره را تحليل كرده است. اين‌كه مشاور چه هنجارهايى را بايد مراعات كند، انگيزه‌ى مؤلف در تأليف اين كتاب بوده‌است.

The Ethics of Identity[24] , Kwame Anthony Appiah , Princeton University Press, 2004 , 384p.

امروزه بحران هويت در بسيارى از جوامع پيشرفته يا در حال پيشرفت مطرح است. مهار بحران هويت از طريق ترويج اخلاقياتِ هويت‌بخش است.

درباره‌ى نويسنده: وى استاد رشته‌ى فلسفه دانشگاه راكفلر و مركز ارزش‌هاى انسانى دانشگاه پرينستون است. آثار او شامل دو جزوه پيرامون فلسفه‌ى زبان است. همچنين آثار ديگر وى مانند در خانه پدرى‌ام؛ آفريقا در عرصه‌ى فلسفه‌ى فرهنگ و وجدان رنگين پوستان؛ اخلاق سياسى نژادها بسيار قابل توجه بوده‌اند. او در تأليف بسيارى از آثار همكارى داشته كه از آن جمله دايره‌المعارف تجارب آفريقا، و آفريقا - آمريكا را مى‌توان نام برد. اثر اخير وى به آن بينديشيد، مقدمه‌اى برفلسفه‌ى معاصر است.

The Ethics of Management[25] , Larue Tone Hosmer , February 2005 .

اخلاق مديران و رفتارهاى اخلاقى مثبتى كه مديران در رده‌هاى مختلف جامعه دارند بررسى كرده‌است.

The Ethics of World Religions[26] , Fogfree Inc , June 2005 , 280p.

به نظر نويسنده، اغلب اديان شامل سه بخش اعتقادات، حقوق و اخلاق هستند. نيز اخلاق جوهره‌ى اديان، به ويژه اديان آسمانى است. دين بدون اخلاق، دين نيست. نويسنده به تعامل و نسبت‌سنجى دين و اخلاق را پرداخته، آن‌گاه عناصر اخلاقى در اديان مهم جهان را استخراج و بررسى تطبيقى مى‌كند.

Ethical Theory and Business[27] , Tom l. Beauchamp , Norman E. Bowie ,Prentice Hall , January 2004 .

نويسنده نظريات مهم دانشمندان اخلاق را در ارتباط با تجارت و كسب و كار در جامعه‌هاى مختلف تحليل كرده حس سوداگرايانه را بررسى كرده‌است.

Ethics: Theory and Practice[28] , Jacques P. Thiroux , Prentice Hall , J anuary2005 .

در اين كتاب مباحث تئورى و نظريات عالمان اخلاق، همچنين تحقق اجتماعى ارزش‌هاى اخلاق بررسى شده‌است. به ويژه‌ى رابطه تئورى با كاركرد عمل در حوزه‌ى هنجارهاى اخلاقى تحليل شده‌است.

Field Notes on The Compassionate Life: A Search For The Soul Of Kindness,[29]
Marc Barasch , Rodale Pr , March 2005 , 352p.

مهربانى و عطوفت به عنوان مبناى رفتارهاى اخلاقى و محرك انسان به سوى عمل و بايدها و نبايدها در اين كتاب بررسى شده‌است. نويسنده طرفدار نظريه‌ى درون‌گرا، آن هم عامليت نوع دوستى است؛ بنابراين براى انگيزش آدمى و انجام رفتارهاى اخلاقى منش ويژه‌اى قايل است. اين ديدگاه در مقابل نظريه‌ى مادى‌گرا در اخلاق است كه به عوامل مادى توجه ويژه دارد.

Genetics,Theology, and Ethics (Paperback)[30] , Lisa Cahill , Crossroad GeneralInterest , April 2005 , 256p.

ارتباط سه مقوله‌ى خداشناسى، اخلاق و ژن پژوهى در اين كتاب بررسى شده‌اند. نويسنده به بررسى اين نكته مى‌پردازد كه تأثير ژنتيك و نقش خدامحورى و الهيات در شكل‌گيرى خلق وخوى مطلوب چه اندازه است رفتارهاى اخلاقى تا چه اندازه منتسب به نوع ژن‌ها و كدام‌يك مربوط به باور به خداوند و تدبيرهاى الهى هستند؟ نويسنده به دقت به اين پرسش‌ها پاسخ گفته و جنبه‌هاى مختلف آن را تحليل كرده‌است.

گروهى از كارشناسان اخلاق زيستى با تدوين مقالاتى راجع به چالش‌هاى اخلاق زيستى در جهان كنونى، در ارايه‌ى اين مجموعه همكارى داشته‌اند. موضوع مقالات عبارت‌اند از: تحقيقات ژنتيك، شبيه‌سازى جنبه‌هاى اقتصادى،
ژنتيك در چارچوب اخلاق، موانع اخلاقى ژنتيك و شبيه‌سازى، نقش ژن‌ها در شكل‌گيرى اخلاق انسان و....

Hope for a Global Ethic: Shared Principl es in Religious Scriptures[31], Brian D.Lepard, October 2005.

نويسنده ابتدا بحران‌ها و مشكلات موجود در كشورهاى جهان را تحليل كرده، آن‌گاه راهكارها و روش‌ها براى دستيابى به وضع مطلوب را توضيح مى‌دهد. مهم آن است كه نويسنده تحليل‌هاى خود را مبتنى بر آموزه‌هاى اديان مهم بنا كرده است. البته آموزه‌هاى مشترك اديان را در نظر گرفته است. از اين نظر،اين كتاب، تطبيقى در حوزه‌ى اخلاق دينى هم به شمار مى‌آيد.

An Introduction to Business Ethics[32] , Joseph Desjardins , McGraw- HillHumanities Social , January 2005 , 288p.

بررسى مسايلى كلى و عمومى اخلاق بازرگانى است. هم‌اكنون اخلاق تجارت مثل اخلاق دانشجويى و اخلاق كارگرى، نظامى شناخته‌شده و بيانگر مسايل و مشكلات اجراى هنجارها و ارزش‌هاى اخلاقى در عرصه‌ى بازرگانى است.

Issues in Journalism: A Discussion Guide for News Media Ethics[33] , MaClary,
BookSurge Publishing , August 2005 , 108p.

اثر حاضر به منظور تشويق بحث و گفتگو پيرامون اخلاق رسانه‌هاى خبرى تدوين شده‌است. شركت كنندگان در گفتگوهاى اين اثر گاهى همكلاسى‌ها و دوستان نويسنده هستند كه مباحث جاندار و تفكربرانگيزى را مطرح مى‌كنند. رويكرد نويسنده نيز منحصر به فرد است. در بخشى از اين كتاب، سه روزنامه‌نگار برجسته با برگزارى ميزگردى، جنبه‌هاى اختلاف‌برانگيز اخلاق رسانه‌اى را تحليل مى‌كنند. در پايان بحث نيز مجموعه پرسش‌هايى را براى دانشجويان و شركت كنندگان مطرح مى‌كنند.

نويسنده نخست و سپس با گزارشگر خبرى و سردبير بوده و سپس با وى بيش از سى سال در دانشگاه هامبولت به تدريس اخلاق رسانه‌ى خبرى مشغول بوده‌است.

Journal of Mass Media Ethics Exploring Question of Media Morality[34], Lawrence Erlbaum Associates , December 31,2004 , 147p.

اخلاق رسانه‌اى يا اخلاق روزنامه‌نگارى يا اخلاق اطلاع‌رسانى از مهم‌ترين مباحث دهه‌ى اخير در حوزه‌ى اخلاق بوده‌است؛ زيرا در اين دوره تحولات شگرفى در اطلاع‌رسانى پيدا شد و رسانه‌هايى مثل اينترنت توسعه‌ى فراوان يافت. از سوى ديگر، متصديان و دست‌اندركاران اين رسانه‌ها گاه با زير
پاگذاشتن ارزش‌ها موجبات خسارت‌هاى فراوانى را فراهم كردند. از اين‌رو عالمان اخلاق به عرضه‌ى اخلاق رسانه‌اى همت گماشتند و وظايف عاملان و شاغلان رسانه‌ها را مشخص كردند.

Legal Ethics : Rules , Statutes , and Comparisons[35] , 2005 Edition Langford ,Mohr Zitrin , LexisNexis , 2005 .

بررسى احكامى است كه در عرصه‌ى جامعه عمل مى‌شود و داراى مبناى اخلاقى است. به‌عبارت ديگر، نقش و تأثير اخلاق در نظام حقوقى را تحليل كرده‌است.

Media Ethics And Social Change[36] , Valerie Alia , Routledge , June 30,2004 ,229p.

نقش اخلاق رسانه‌اى در تحولات اجتماعى در دو فرايند مثبت و منفى بررسى شده‌است. فقدان يك دستگاه كارآمد اخلاق رسانه‌اى موجب و زمينه‌ساز از بين رفتن هنجارها خواهد شد. برعكس، اخلاق رسانه‌اى جامع مى‌تواند مسير تحولات اجتماعى را به سوى مطلوبيت پيش ببرد.

Media Ethics: Cases and Moral Reasoning (7th Edition)[37] , Clifford G.Christians ,
Kim B. Rotzoll , Mark B. Fackler , Kathy Brittain Mckee , Robert H. Woods , Allyn & Bacon , September 2004 , 336p.

نويسنده به بررسى شيوه‌ى موردى و گردآورى ديدگاه‌هاى مختلف راجع به تجربيات حقيقى رسانه‌ها و بررسى آنها به شيوه‌ى موردى، ارتباط دو مقوله‌ى اخلاق و رسانه را بررسى كرده است، به طورى كه خوانندگان را به تحليل موقعيت‌هاى اخلاقى در عرصه‌ى ارتباط جمعى واقف مى‌سازد. چهار بخش اين اثر عبارتند از: اخبار، متقاعد سازى[38] در تبليغات، متقاعد سازى در روابطعمومى و تفريح و سرگرمى. اثر مزبور با تأكيد بر طيف وسيعى از مسايل، مطبوعات، پخش، تبليغات و روابط عمومى، ارزش‌هاى اخلاقى اين حوزه‌ها را بررسى مى‌كند. نويسنده با هدف توسعه‌ى آگاهى اخلاقى اين پژوهش را انجام داده است.

Media Ethics: Issues & Cases[39] , Philip Patterson , McGraw-Hill Companies ,January 2005 , 318p.

مسايل مهم اخلاق رسانه‌اى در اين اثر به دقت تحليل شده‌است. به ويژه روى بحران‌هاى ناشى از تأثيرات اينترنت و روزنامه نگارى حساسيت بيشترى بوده است.

Media Ethics in the South African Context: An Int roduction and Overview[40] ,Lueas M. Oosthuizen , Juta Academic , April 28,2004 , 184p.

اين كتاب، اخلاق درآفريقاى جنوبى، البته در محدوده‌ى ارزش‌هاى اخلاقى رسانه‌اى را بررسى مى‌كند. مطالب اين كتاب كه ريشه در تئورى اخلاقى دارد راهنمايى براى تصميم‌سازى‌هاى اخلاقى و فردى متخصصان رسانه و گروه‌هاى رسانه‌اى است. آقريقاى جنوبى در دوره‌هاى حال و آينده در زمينه‌ى حاكميت سياسى، تبعيض نژادى، نقش رسانه‌ها در حقوق مدنى، جايگاه توسعه‌ى رسانه در آفريقاى جنوبى، روش گزارش از خشونت، حق اختفا و خصوصى‌زيستن و جايگاه رسانه در تبليغات مورد تحليل و بررسى قرارگرفته‌اند. برخى از مقررات، قوانين و آيين نامه‌هاى اجرايى در قوانين مؤسسات روابط عمومى و كميسيون‌هاى مرتبط با امور رسانه نيز در اين اثر بررسى شده‌اند.

Media Ethics with PowerWeb: Issues and Cases[41] , Philip Patterson , Lee C.Wilkins, McGraw-Hill Humanities/Social Sciences/Languages , June 18,2004 , 318p.

اين اثر نمونه‌هاى فرضى و واقعى را براساس نظريه‌ها و تئورى‌هاى اخلاقى بررسى مى‌كند. در واقع‌نمونه‌هاى ارايه شده نقطه‌ى قوت آن را مى‌رسانند. كتاب ابتدا به معرفى نظام‌هاى اخلاقى مى‌پردازد و سپس، محدوده‌هاى مستلزم اجراى اين نظام‌ها در رسانه، تبليغات و مطبوعات را مشخص مى‌كند. اين اثر دوراهى‌هاى اخلاقى مرتبط با هرگونه رشته‌ى ارتباطى و مطالعات رسانه‌اى را نشان مى‌دهد.همچنين مى‌تواند منبع مفيدى براى واحدهاى رشته مطبوعات و اخلاق رسانه باشد. اين كتاب راهنماى اخلاقى مفيدى براى متخصصان رسانه محسوب مى‌شود. برخى تحولات جهانى پس از يازده سپتامبر، مانند جنگ عراق، در اين كتاب منعكس شده‌اند. نويسنده، وظايف اخلاقى متصديان رسانه‌ها در جهان را به خوبى تحليل كرده‌است.

The Moral Advantage: How to Succeed in Business by Doing the Right Thing,
Willit[42] am Damon7 , March 2004 .

عالمان اخلاقى در جهان معاصر، پژوهش‌هايى در زمينه‌ى موفقيت تجارى و نقش اخلاق در به نتيجه رساندن اين موفقيت‌ها به انجام رسانده‌اند. به‌هر حال اخلاق‌پژوهان معاصر برخلاف دانشمندان اخلاق گذشته كه اخلاق را مانع و سد راه پيشرفت و توسعه‌ى كسب وكار مى‌دانستند، فضايل اخلاقى را عاملى براى دستيابى به موفقيت بيشتر ترسيم كرده‌اند.

Morality and Moral Controversies: Readings in Moral , Social and PoliticalPhilosophy[43] , John Arthur , Prentice Hall , June 2005 , 655p.

اين اثر مجموعه‌اى از متون معاصر و تاريخى و نيز مجموعه‌ى وسيعى از موضوعات را در بر مى‌گيرد. مقالات موجود، مسايل سياسى و اخلاقى جالب و بحث انگيز فلسفى عصر حاضر را مورد توجه قرار مى‌دهد. در اين اثر بسيارى از شيوه‌هايى كه متفكران سنتى و معاصر براى برخورد با محدوديت‌هاى آثار كلاسيك استفاده مى‌كنند مورد توجه قرار گرفته است. بخش‌هاى اين كتاب تحت عناوين تئورى‌هاى كلاسيك اخلاق، ديدگاه‌هاى معاصر و منابع و زمينه‌هاى اخلاق قرار مى‌گيرند. اين كتاب مى‌تواند در واحدهاى فلسفه‌ى اجتماعى، سياسى، اخلاق و اخلاق كاربردى مورد استفاده قرار گيرد.

Moral Issuse in Business With Infotrac (9th edition)[44], William H. Shaw ,Vincent E. Barry , Wadsworth Pub Co , January 2004 , 627p.

اين اثر بخشى از اثر تجارت و مسايل اخلاقى است. در اين مجلد به بررسى
اخلاق بازرگانى و بايد و نبايدهايى كه تجار بايد مراعات كنند مى‌پردازد.

Moral Intelligence: The Business Case For Finding And Following Your Moral Compass[45] , Fred Kie , Financial Times Management , April 2005 , 224p.

به نظر نويسنده، مدير موفق كسى است كه فراست و هوشيارى اخلاقى داشته باشد و بتواند ارزش‌هاى اخلاقى را براساس شرايط و مقتضيات، يافته و آنها را متحقق سازد. تمامى مباحث كتاب درباره‌ى روش تحقق ارزش‌هاى اخلاقى در محيط تجارى است تا تجارت توسعه يابد.

Perspectives in Business Ethics[46] , Laura P. Hartman , February 2004 .

اين كتاب بررسى كلى مسايل اخلاق تجارى است.

Radical Honesty: How to Transform Your Life by Telling the Truth[47] , Brad Blanton , Kirit N. Shah , March 2005 , 277p.

آثار راست‌گويى و در مقابل دروغ در زندگى فردى و حيات اجتماعى بررسى شده‌است. ديدگاه نويسنده اين است كه صداقت و پرهيز از دروغ ريشه‌اى‌ترين اصل اخلاقى است كه مى‌تواند شالوده‌ى زندگى را به خوبى بسازد.

Regulation of Lawyers : Problems of Law and Ethics[48] , Stephen Gillers ,Aspen Publishers , April 2005 , 864p.

معمولاً نخبگان حقوق بر روند اجراى مقررات و تحقق نظام حقوقى نظارت دارند. ضوابط اخلاقى اين نظارت و اين‌كه حقوقدانان بايد چه هنجارهايى را رعايت كنند در اين اثر بررسى شده‌است.

Value And Virtue In A Godless Universe[49] , Erik J. Wielenberg . CambridgeUniv Pr , February 2005 .

نويسنده تلاش كرده به اين پرسش پاسخ گويد: آيا نظام اخلاقى يا رفتارهاى ارزشى را بدون اعتقاد به خداوند مى‌توان پايه‌ريزى كرد؟ به عبارت ديگر، نظام‌هاى سكولار چگونه اخلاق را سامان مى‌دهند؟ و رفتارهاى اخلاقى يا غايت اخلاقى در نظام سكولار پيرامون چه محورى يا بر اساس چه زيربنايى پايه‌ريزى مى‌شود؟

Vice & Virtue in Everyday Life : Introductory Readings in Ethics , ChristinaHoff Sommers , Fredric Tamler Sommers , January 2004 , 668p.

محاسن و رذايلى كه در زندگى روزمره‌ى مردم وجود دارد تحليل شده و روش اجتناب از رذايل و چگونگى كسب فضايل بررسى شده‌است.

جريان‌شناسى انتقادى سير پيشرفت علوم در دوران معاصر و به ويژه سده‌ى بيستم از منظر اخلاق است. نويسنده نخست از عدم تعهد و آزادى علوم در سير خود انتقاد كرده و آثار آن را به ويژه در دو علم بيولوژى و ژنتيك بررسى كرده است. وى با بيان دغدغه‌هاى مختلف علم در سده‌ى بيستم اولين دغدغه را علوم اجتماعى، دومين را علم رفتارى و مسائل روان‌شناختى، سومين دغدغه را انرژى هسته‌اى و در فرجام چهارمين را انقلاب بيولوژيك برمى‌شمارد. در اين ميان، مؤلف رابطه‌ى اخلاق با فن‌آورى را برمى‌رسد و سپس ماهيت ايدئولوژيك علم و نظرات موافقان و مخالفان آن را نقل و نقد كرده و در نهايت از
پررنگ شدن جنبه‌ى عملى علم و بى‌اهميت شمرده شدن ابعاد تئوريك آن سخن مى‌گويد. مؤلف در پايان نتيجه مى‌گيرد كه هيچ جنبش علمى بدون اخلاق نه تنها سودى ندارد كه سخت زيان‌بخش نيز هست و هر كوشش علمى بايد همسان با اخلاق صورت بگيرد.