مؤسسه وقف ديانت تركى دائرة المعارف اسلام



دائرة المعارف اسلام, مهمترين كتابى است كه موسسه (وقف ديانت تركى) آن را به چاپ رسانده است. اين موسسه در 13مارس 1975 تاسيس شد و مركز اصلى آن را در (آنكارا) قرار دارد. اين موسسه با هدف همكارى با رياست امور دينى به منظور آگاه ساختن افكار عمومى و شناساندن اسلام حقيقى آغاز به كار كرد. همچنين اين مؤسسه به ايجاد مساجد و مدارس حفظ قرآن و ايجاد مراكزى براى افتاء و تهيه مسكن براى فقيهان همت مى گمارد, و به مشاركت در كليه امور مربوط به ترويج دين و بازگشايى موسسات آموزشى و فرهنگى مى پردازد, همچنان كه به اعطاء بورس تحصيلى به دانشجويان دانشگاه و كسانى كه در مقاطع فوق ليسانس و دكترا در داخل و خارج تركيه اشتغال به تحصيل دارند, اهتمام دارد و نيز به امدادرسانى مالى و اجتماعى به شهروندان فقير اشتغال دارد.
اين موسسه كه از سال1978 در كنار رياست امور دينى به تنظيم امور كاروانهاى حج و عمره پرداخته است تاكنون به 15000 دانشجو بورس تحصيلى اعطا كرده است و 50 اثرى چاپى و سمعى ـ بصرى منتشر كرده و براى توزيع اين آثار, مراكزى در شهرهاى بزرگ مثل استانبول, آنكارا, آدنه, آيدين و دياربكر تاسيس كرده است.
علاوه بر هزاران مسجدى كه به تنهايى يا با همكارى موسسات ديگر بنا نموده, اخيراً مسجد جامع (قوجه تپه) را در آنكارا بنا كرده كه بزرگترين مسجد جامع بوده و مى تواند 24000نمازگزار را در خود جاى دهد.
اين موسسه داراى هفتصد شعبه است كه در 73 شهر و ششصد روستا پراكنده اند, و شمار املاك و اموال غير منقول آن به 3200 مى رسد.
اين موسسه (مركز پژوهشهاى اسلامى) (ISAM) را در استانبول ايجاد كرده و هدفش تربيت پژوهشگران در داخل و خارج تركيه و تعيين سياستهاى كلى تحقيقاتى به منظور آسان نمودن امر تحقيقات براى پژوهشگران و نظارت بر اجراى اين سياستهاست. اين مركز در آينده نقش عمده اى را در قبال دائرة المعارف اسلام و برنامه هاى عالى براى آموزش محققان ايفا مى كند كه تاكنون 42 دانشجو در مقاطع تحقيقات عالى فارغ التحصيل شده اند تعدادى از اين دانشجويان در كشورهاى غربى مثل انگلستان, فرانسه, آلمان, آمريكا و ايتاليا به تحصيلات عالى اشتغال دارند و عده اى ديگر در دانشگاههاى مختلف تركيه به تحصيل علم مى پردازند و با توفيق الهى در رشته هاى گوناگون علوم همچون تفسير, سنت نبوى (علم الحديث), علم كلام, فقه اسلامى, فلسفه اسلامى, تاريخ اسلام, تاريخ اديان, تاريخ سياسى, زبان عربى, فلسفه دينى, جامعه شناسى دينى, روان شناسى دينى, مردم شناسى اجتماعى و تربيت دينى فارغ التحصيل خواهند شد و مسؤوليتهاى بزرگى را در نوشتن قسمتى از دائرة المعارف اسلامى و تصحيح آن در زمينه تخصص خود بر عهده خواهند گرفت و طبيعتاًَ همكارى درازمدت بين موسسه دائرة المعارف اسلام و مركز پژوهشهاى اسلامى (ISAM) برقرار خواهد شد.
(وقف ديانت تركى) از ماه نوامبر 1988ميلادى چاپ دائرة المعارف اسلام را به طور جزئى آغاز كرد و هر ماه يك جزء آن را به چاپ مى رساند و با دانشگاهها براى برگزارى سمينارها و كنفرانسهاى علمى همكارى دارد. اهداف انتشار دائرة المعارف اسلام
بديهى است كه مسلمانان, شگفت انگيزترين و كاملترين تمدنها را, كه نشأت گرفته از كتاب خدا و سنت رسول برگزيده اش است, به وجود آورده اند و از گنجينه فرهنگى كه در نوع خود بى نظير است روشنى بخش دلها و عقلهاى انسانها را به بشريت عرضه كرده اند. لكن فرزندان اين تمدن و فرهنگ ريشه دار و اصيل, كه برترى خود را در عرصه هاى علوم گوناگون, انديشه, سياست و هنر در طول قرون متمادى به اثبات رسانده اند, در حال حاضر در معرض جريانهاى فرهنگى و سياسى جهان غرب كه در اين دو قرن اخير در زمينه هاى اقتصادى و صنعتى پيشى افتاده, قرار گرفته اند. در نتيجه نسلهايى به وجود آمده اند. كه در سرزمينهاى خود نيز با تمدن و فرهنگشان بيگانه اند.
امروزه كه تمدن غربى در بحران به سر مى برد و در حال انتقاد از خود است, جوانان در جهان اسلام تصميم گرفته اند به هويت اصيل اسلامى خود بازگردند و از نو, آگاهى اسلامى را تدارك ببينند و اين تصميم كه جرقه اميدى دوباره را ايجاد نموده صرفاً براى جوامع مسلمان نيست بلكه براى انسانيت است. و پرورش نسلهاى جديد با ارزشهاى تمدن و فرهنگ خودشان ممكن نيست مگر آنكه اين ارزشها به آنها شناسانده و تعليم داده شود. سوق دادن افكار جوانان به ثروت فرهنگى خودشان, انتقال ميراث اسلامى به شيوه اى صحيح, شناساندن موسسات مختص به جهان اسلام و نهادهاى اسلامى كه نقش عظيمى را در عرصه هاى مختلف سياسى, اجتماعى و اقتصادى حيات ملل مسلمان ايفا مى كنند, يادآورى رسالت تاريخى نسلهاى جديد مسلمان و گشودن افقهاى جديدى رودرروى بشريت در پرتو ارزشهاى جاودان اسلامي… اينها اهدافى اند كه انتشار چنين دائرة المعارفى را ضرورى مى سازد و در حال حاضر اين دائرة المعارف براى تحقق اين اهداف تلاش مى كند.
از سوى ديگر, بديهى است كه دائرة المعارفها يا كتابهاى ديگرى كه غربيها مى نويسند اسلام را چه در اصول و چه در مسائلى كه مربوط به علوم اسلامى است به شيوه صحيح و دور از نقص منعكس نمى سازند, زيرا دانشمندان غربى از چارچوب ديدگاه تقليدى خود به اسلام و نهادهاى آن مى نگرند و حال آنكه اين ديدگاه, به ديدگاهى تحت نفوذ و ستمكارانه شناخته شده است. ترديدى نيست كه تصحيح اين اشتبـاهـات بزرگ و دور نگــه داشتن و حفـاظت نسل جديد از فساد فرهنگى امرى بس عظيم و ضرورى است. زمان تاسيس و قسمتهاى مختلف موسسه دائرة المعارف اسلام
اين موسسه در سال1983 ميلادى به وسيله (وقف ديانت تركى) تاسيس شد, پس از پايان يافتن مدت پنج ساله آماده سازى قسمتهاى ادارى و علمى موسسه, از نوامبر1988 شروع به انتسار جزوه هاى ماهانه نمود.
براى انجام امور مربوط به دائرة المعارف و تاليف آن بخشها و مديريتهاى زير تشكيل شد كه تحت رياست (شوراى سرپرستى), كه از يك رئيس و چهار عضو تشكيل شده است, انجام وظيفه مى كنند:
1ـ گروه تحقيق و ويرايش: اين گروه كه از يك رئيس و تعدادى اعضا تشكيل شده است مسؤوليت آماده سازى دائرة المعارف را در مراحل مختلف تا رسيدن به مرحله اصلاح فنى بر عهده دارد.
2ـ گروه علمى: در مؤسسه دائرة المعارف اسلام گروههاى مختلفى وجود دارد كه از شخصيتهاى علمى تشكيل شده اند كه هريك از اين گروهها با توجه به تخصص خودشان به تحقيقات علمى و تاليف و ويرايش مقالات مى پردازند. اين گروههاى تخصصى عبارتند از: گروه تفسير, حديث, فقه, كلام, تاريخ مذاهب, تصوّف, تاريخ تمدن اسلام و تاريخ اسلام, تاريخ اديان, فلسفه اسلامى و اخلاق, هنرهاى اسلامى (معمارى, موسيقى و خط), زبان و ادبيات عربى, زبان و ادبيات فارسى, تاريخ علوم, خاورشناسان و موضوعات گوناگون ديگر. كه در حال حاضر (1991) سيزده استاد, چهارده دانشيار, دوازده استاديار, هشت دكتر و سيزده كارشناس در اين گروه مشغول فعاليتند.
3ـ گروه اصلاح فنى, اين گروه از يك رؤس و تعدادى اعضا تشكيل شده است و وظيفه تحقيق در مقالات, از حيث لغت دستور و املا را بر عهده دارد.
4ـ دبيرخانه ؛ كه به نام (شوراى سرپرستى) انجام كليه امور مالى, ادارى و حقوقى را بر عهده دارد. و براى انجام وظيفه خود با پنج مديريت در حال فعاليت است:
الف ـ مديريت نشر:
اين مديريت تنظيم و تصحيح مقالات, صفحه آرايى و چاپ عكسها و نقشه هاى مورد نياز در صفحات مقالات و گرافيك را بر عهده دارد.
ب ـ مديريت كتابخانه و اسناد:
هدف از تشكيل اين مديريت, ايجاد كتابخانه اى است كه نياز محققان و نويسندگان مقالات را برطرف نمايد و منابع و مراجع اصلى را در اختيار آنها قرار دهد تا دائرة المعارف مستندتر عرضه شود.
اعضاى مديريت كتابخانه و اسناد با تفحص و جستجو كتب, مجلات دوره اى مربوط به علوم اسلامى كه در نقاط مختلف جهان منتشر مى شوند, تاريخ اسلام و تمدن اسلام را فراهم مى آورند تا مواد اوليه را براى محققان و نويسندگان دائرة المعارف اسلام فراهم نمايند.
ج ـ مديريت واگذارى مقالات:
اين مديريت با متخصصانى كه توانايى نوشتن مقالات در رشته خاصى را دارند, تماس برقرار نموده و تأليف مقالات در موضوع خاصى را به آنها واگذار مى نمايد, سپس جريان كار را پى گيرى مى كند و پس از دريافت مقالات ارائه شده, آنها را به گروههاى تخصصى علمى تحويل مى نمايد.
د ـ مديريت حسابدارى:
كه وظيفه رسيدگى به امور مالى و حسابدارى دائرة المعارف اسلام را بر عهده دارد.
هـ ـ مديريت امور ادارى و استخدامى:
كه امور استخدامى كارمندان و كاركنان و سرويس دهى به ايشان در زمينه اجتماعى را بر عهده دارد. ويژگيهاى علمى دائرة المعارف اسلام:
اين دائرة المعارف از ابتداى حرف (الف) تا پايان حرف (ى) تأليف شده است. همچنين ترتيب موضوعات آن پس از بررسى پانصد ريشه اصلى, ابتكارى است. تعداد مدخلهاى آن 18000 عنوان اصلى كه با در نظر گرفتن بعضى از عناوين مربوط به يكديگر به 23000 مدخل مى رسد.
اين مدخلها, اصطلاحات مربوط به علوم اسلامى, فرهنگى, تمدن اسلام, سيره انبياء, زندگينامه اصحاب مشهور پيامبر(ص), دانشمندانى كه داراى آثارى ارزشمندند , متصوفه, اديبان, شاعران, هنرمندان و شخصيتهاى مشهور و آثار آنها, وقايع و جنگهاى مهم حكومتهاى اسلامى, شخصيتهاى سياسى مشهور و مذاهبى كه در حيات ملل مسلمان موثر بوده اند, طريقه هاى صوفى و ساير زمينه هاى دينى و فكرى, موسسات تاريخى, علمى و فرهنگى, مكانهاى تاريخى و فرهنگى پراهميت, اديان ديگر از اين جهت كه در زمره اعتقادات هستند خصوصاً ارتباط آنها با اسلام, و اشخاص ديگرى كه مسلمان نيستند لكن از جهت علمى, فكرى و سياسى ارتباط عميقى با اسلام و فرهنگ و تمدن اسلامى داشته اند و تأثير مثبت يا منفى فراوانى در زمينه هاى فوق گذارده اند, را در بر مى گيرد.
اين موسسه در نوشتن مقالات به هيئت تحريريه معينى اكتفا نكرده بلكه در اين امر از كليه دانشمندان در داخل و خارج تركيه يارى گرفته است و تاكنون (1991) نويسندگان داخلى به ششصد نفر بالغ مى شوند كه پس از ايجاد ارتباط با سه هزار نويسنده از سى دانشگاه, تعداد دانشمندانى كه در نوشتن مقالات دائرة المعارف مشاركت نموده اند به 1500 نفر رسيده است.
اين دائرة المعارف تنها مجموعه نوشته هاى ملّى نيست همچنين دائرة المعارف تخصصى اى كه تنها دانشگاهيان توان استفاده از آنرا داشته باشند نيست, بلكه كتابى است كه همه مردم ـ اعم از دانشگاهى و غير آن ـ به آن نيازمندند. امر اساسى كه با كمال دقت در نوشتن دائرة المعارف اسلام به كار گرفته شده است, اطلاع رسانى صحيح با استناد به اسناد ارزشمند و منابع اصلى است. به خاطر همين ويژگى مردمى كه از جهت علمى و فرهنگى متفاوتند آن را معتبر مى شمارند و به آن استناد مى كنند. با اين وجود مسؤولين در تلاشند تا دائرة المعارف به سطح علمى بسيار بالايى نايل شود تـا اينكه محققـان و پژوهشگران از مـراجعه به آن بى نياز نباشند. آماده سازى مقالات:
آماده سازى يك مقاله مراحل زير را مى گذراند:
1ـ واگذارى: مديريت واگذارى مقالات برحسب جدول زمانى از پيش تنظيم شده, فهرست عناوينى را كه زمان واگذارى آنها رسيده است را به گروه علمى مربوطه اعلام مى كند. اسامى متخصصان و دانشمندان مربوطه به آن موضوع در داخل تركيه يا خارج آن و يا اسامى دانشمندانى كه با توجه به آثار علمى و تحقيقاتى آنها, از سوى مسؤولين براى نوشتن مقالات انتخاب شده اند, در ليستى ثبت مى شود. در اين ليست ارتباط موضوع مقاله با علوم ديگر و عناوين اصلى موضوعات ديگرى كه در ارتباط با موضوع مقاله هستند نوشته مى شود. تصميم گيرى در مورد نوشتن مقاله مربوطه و زمان بندى تاليف و حجم آن با رئيس گروه علمى است و در موارد لزوم براى نوشتن مقاله طرحى را ارائه مى دهد خصوصاً در مورد موضوعات گسترده, مى تواند با تذكرات توضيحى چارچوب كار را مشخص نمايد. سپس فرم واگذارى مقاله را پس از ويرايش و بازنگرى به وسيله دبيرخانه براى نويسندگان ارسال مى نمايد.
2ـ تأليف: نويسنده پس ازقبول درخواست, در زمان مقرر مقاله را تحويل مى گيرد. در صورت نياز, نويسنده مى تواند توضيحات بيشترى را درباره مقاله واگذار شده و مطالب علمى آن از شعبه مركزى دائرة المعارف و يا نمايندگيهاى آن بخواهد.
3ـ ويرايشِ محتوايى: مقالاتى كه نويسنده براى دائرة المعارف مى فرستد به گروه علمى مربوط به آن تخصص تحويل مى شود. رئيس گروه علمى ابتدائاً به ارزيابى مقاله مى پردازد; وى مى تواند مقاله را بپذيرد يا رد نمايد يا براى پاره اى از اصلاحات به نويسنده برگرداند يا اينكه براى ويرايش علمى به افراد گروه واگذار نمايد. در صورتى كه مقاله پس از ويرايش علمى تغييرات بسيارى پيدا كرد براى نظرخواهى براى نويسنده مقاله ارسال مى شود. پس از موافقت رئيس گروه علمى, مقاله به گروه تحقيق و ويرايش ارسال مى شود.
4ـ يكى از اعضاء متخصص در گروه تحقيق و ويرايش به بررسى و ارزيابى كيفيت و شكل و الگوى مقاله ارائه شده مى پردازد و آن را با مقالات مشابه ديگر مقايسه مى كند و نحوه استفاده نويسنده را از منابع و اسناد بررسى كرده و هر گونه بازنويسى و تصحيحى كه لازم باشد انجام مى دهد.
5ـ ويرايش صورى: مقالات در اين مرحله استنساخ مى شوند و اشتباهات دستورى و املايى اصلاح و شيوه نگارش و ترتيب منطقى عبارتها مورد توجه قرار مى گيرد و اشتباهاتى كه در ذكر مراجع و منابع يا شماره آيات قرآنى و منابع حديث نبوى(ص) و يا در ذكر تاريخ هجرى و ميلادى صورت گرفته, اصلاح مى گردد.
6ـ نظارت بر چاپ: زمانى كه مقاله آماده چاپ شد براى بازديد نهايى به گروه تحقيق و ويرايش عرضه مى شود, سپس به مديريت نشر تحويل مى گردد.
7ـ حروف چينى, صفحه پردازى و آماده سازى براى چاپ:
پس از اينكه مقالات به مديريت نشر تحويل گرديد به صفحه پردازى آن و انتخاب حروف مناسب براى چاپ و افزودن نقشه ها, علائم سجاوندى و اشكال كره اى و غير آنها مى پردازد و شكل نهايى مقاله را ترسيم و آن را آماده چاپ مى كند.
هدف دائرة المعارف اسلام اين است كه از حيث محتواى و سطح علمى, بهترين و برترين كتاب در تركيه باشد , و در تربيت نسلهاى جديد مطابق با ارزشهاى فرهنگ و تمدن اسلامى مشاركت نمايد و راه را براى كسانى كه در اين موضوع مى خواهند به تحقيقات و پژوهشهاى علمى بپردازند, روشن نمايد و مشكلات اين راه را آسان سازد. ترديدى نيست كه اين هدف, هدفى والا و عالى است و رسيدن به آن مشكل است. لكن با ايمان و توكل به خداوند متعال هر مشكلى آسان مى شود ما با يارى و توفيقات الهى و با تكيه بر دانشمندان بزرگوارى كه نهايت تلاش خود را در اين زمينه عرضه مى كنند و حمايت و علاقه اى كه ملت عزيز ما از خود نشان مى دهند, عزم ما براى رسيدن به اين هدف عالى جزم مى شود. امكانات تكنيكى:
دائرة المعارف اسلام كارهاى خود را در مجتمعى متشكل از سه ساختمان بزرگ به انجام مى رساند, مركز تحقيقات اسلامى وابسته به (وقف ديانت تركى) نيز براى انجام امور مربوط به خود ساختمانى مجزا و مستقل دارد. كارهاى مقدماتى براى احداث ساختمانهايى مناسبتر و وسيعتر براى استمرار فعاليتهاى دو مؤسسه صورت گرفته است.
1ـ كتابخانه: امور مربوط به ايجاد كتابخانه از همان زمان شروع كارهاى مقدماتى دائرة المعارف, آغاز شد, كتابهاى موجود در كتابخانه در حال حاضر به 21000 جلد بالغ مى شود كه 3000جلد آنها را مجلات دوره اى تشكيل مى دهد. كتابخانه دائماً كتب مربوط به فرهنگ و هنر اسلامى و كتب مربوط به ملل مسلمان معاصر يا ملتهاى اسلامى گذشته را از نقاط مختلف جهان خريدارى مى كند.
2ـ بخش اسناد: بانك اطلاعات, كه به منظور جمع آورى مقالات علمى براى دائرة المعارف تشكيل يافته, تاكنون دوهزار كتاب و هفتصد نشريه ادوارى را كه در خارج از تركيه منتشر مى شود گردآورى نموده است و با دسته بندى خاصى هر يك از آنها را در محلهاى آماده شده براى موضوعات خاص خودشان دسته بندى نموده است كه شمار آنها به 12000 بالغ مى شود.
تعداد نشريات ادوارى كه در ضمن كارمان از وجود آنها اطلاع يافتيم به 1500 نشريه مى رسد. در حال حاضر گردآورى كتاب (Index Islamicus) (فهرست اسلامى) كه دربر دارنده كتابشناسى موضوعات تحقيقاتى در زمينه اسلام است به پايان رسيده است كه موضوعات تحقيقى سالهاى 1665 ـ 1992 را دربر مى گيرد.
3ـ كامپيوتر: دائرة المعارف اسلام در مراحل مختلف كار از كامپيوتر به طور گسترده اى بهره مى گيرد. معلومات گوناگون مربوط به ريشه و مواد كلمات مورد بحث دائرة المعارف و اطلاعات مقدماتى براى آنها, كتابخانه, بانك اطلاعات و امور ادارى و حسابدارى را ضبط مى نمايد كه كليه اين امور در چارچوب برنامه هاى خاص متنوعى كه به اين منظور تهيه شده اند صورت مى گيرد. همچنين اسامى دوهزار دانشمند مسلمان كه سيصد تن از آنان خارج از تركيه هستند در كامپيوتر ضبط شده است. همچنين نام اشخاصى كه نوشتن مقالاتى به آنها واگذار شده است و كليه كارهاى مربوط به دائرة المعارف در كامپيوتر مضبوط است و واحد پيگيرى با كمك كامپيوتر به انجام وظايف خود مى پردازد. ضمناً, متن و منابع مقالات نوشته شده كه به موسسه دائرة المعارف رسيده است در كامپيوتر ضبط شده است و اين كار به منظور استفاده از آنها در مرحله نظارت و مقابله و فهرست بردارى است. علاوه بر موارد مذكور, ضبط كليه مقالات مفيد و مورد نياز كه در كتابخانه هاى دانشكده الهيات دانشگاه مرمره, دانشگاه دوقوز اپلول, كتابخانه سليمانيه, كتابخانه هاى بزرگ ديگر استانبول مثل موسسه (الشرقيات), كتابخانه مركز تحقيقات اسلامى در دانشگاه استانبول, كتابخانه نور عثمانيه و عاطف افندى, كتابخانه هاى دانشگاه استانبول (مجموعه ابن الامين, كتب خطى تركى و كتب خطى عربى), حاجى سليم آغا, متحف ديوان ادبياتى, آتاتورك, راغب پاشا, ملّت, با يزيد و مراد ملاّ يافت مى شود, ادامه دارد.
4ـ تصوير: وظيفه اين واحد, تهيه نيازهاى مقاله از قبيل عكس, نقشه, نقشه هاى كروى شكل و غيره مى باشد تاكنون 17000 تصوير, رسم, طرح و نقاشى, 15000عكس جمع آورى شده است. اين واحد كليه امكانات لازم فنى براى تهيه عكسهاى مورد نياز دائرة المعارف را در اختيار دارد.
5ـ صفحه پردازى: دائرة المعارف براى صفحه پردازى به وسايل و تجهيزات كامپيوترى مجهز است. اين وسيله مى تواند هر حرفى را به 180 اندازه از 0.01 ميلى متر تا 18 ميلى متر بنويسد و در زمان واحد مى تواند حروف عربى و انگليسى را به كار گيرد. اطلاعاتى فنى پيرامون دائرة المعارف:
جدول زمانى چاپ: چاپ دائرة المعارف اسلام به صورت چاپ اجزاء آن با چاپ جلد اول در نوامبر1988 آغاز شد, جلد دوم در مدت نه ماه به اتمام رسيد و جلد سوم در مدت هفت ماه. مسؤولين چاپ دائرة المعارف قصد دارند با توفيق الهى از جلد پنجم, ساليانه دو جلد به بازار فرهنگى عرضه كنند هشت هزار مدخل از 18000 ماده اصلى دائرة المعارف به نويسندگان واگذار شده است كه بيش از نيمى از آنها به مركز دائرة المعارف واصل شده است, اميدواريم چاپ كليه جلدهاى دائرة المعارف تا سال 2000 ميلادى به پايان رسد.
وظيفه فروش و امور مشتركين بر عهده اداره نشر وابسته به موسسه وقف ديانت تركى است. اين اداره به وسيله يكى از شركتهاى توزيع, منشورات خود را به كتابفروشان عرضه مى كند. فروش دائرة المعارف به دو صورت تك جلدى و دوره اى انجام مى گيرد, مشتركين مى توانند براى اشتراك به مراكز نشر و كتابخانه هاى وابسته به وقف ديانت تركى و مراكز افتاء در شهرها و روستاها مراجعه نمايند و در خارج از تركيه رايزنهاى دينى, وابستگان دينى در سفارتخانه هاى تركيه و ائمه جماعت مساجد وظيفه فروش دائرة المعارف اسلام يا اشتراك مشتركين را بر عهده دارند. ويژگيهاى شكلى:
دائرة المعارف بر روى كاغذ ممتاز 75گرمى با چهار رنگ افست شده است و هر جلد از 37 قسمت و تقريباً 560 صفحه تشكيل شده است.
در ابتدا موضوع مقالات با عبارتهاى تعريفى آغاز شده و در صورت نياز بعضى از عناوين با حروف عربى نوشته شده است و نقشه ها و عكسها و نقشه هاى كروى شكل در موارد لزوم افزوده شده است.
براى چاپ دائرة المعارف, حروفى انتخاب شده است كه خواندن آنها براى خواننده آسان باشد, همچنين دائرة المعارف صفحه پردازى و گرافيك خاص خود را داراست.
همچنان كه براى نوشتن اصطلاحات و نام مقالات و نويسندگان و عبارتهايى كه در ميان پرانتز بيان شده است و نوشته هايى كه در زير علايم توضيحى نوشته شده است حروف گوناگونى به كار رفته است. بازاريابى و فروش دائرة المعارف اسلام:
اداره بازاريابى و انجام امور اشتراك وابسته به موسسه وقف ديانت تركى, انجام معاملات فروش دائرة المعارف و ثبت مشتركين را با همكارى يكى از شركتهاى توزيع بر عهده دارد كه به واسطه اين شركت دائرة المعارف به دست فروشندگان جرايد مى رسد. همچنان كه مراكز نشر وابسته به وقف ديانت تركى و كارمندان در مراكز افتاد در شهرها و روستاها امر فروش تك جلدى و دوره اى دائرة المعارف و پذيرش مشتركين را بر عهده دارند و در خارج از تركيه رايزنهاى دينى و وابستگان فرهنگى و ائمه جماعت تركها در مساجد اروپا اين وظيفه را انجام مى دهند. ارتباطات:
دائرة المعارف اسلام سياست ايجاد ارتباط با بسيارى از مراكز و مؤسسات علمى و فرهنگى در داخل و خارج از تركيه را دنبال مى كند و نمايندگيهايى در قاهره, اسلام آباد و لندن دارد. علاوه بر اين , اين موسسه از كليه كارمندان خود كه در كشورهاى مختلف به ارائه خدمات دينى اشتغال دارند مانند رايزنها و وابستگان دينى و همچنين از كليه شعبات داخلى و خارجى براى شناسايى نويسندگان و تهيه منابع اساسى و مراجع جديد يا اطلاعات و عكسهاى مورد نياز آنها استفاده مى كند.
همچنين اداره دائرة المعارف همواره در ارتباط و همكارى با تعدادى از موسسات علمى در داخل و خارج تركيه است; به عنوان مثال با سازمان كنفرانس اسلامى در جده و مركز تحقيقات تاريخ, هنر و فرهنگ اسلامى در استانبول و اداره دائرة المعارف به نام (دائرة المعارف اردو) كه دانشگاه پنجاب در پاكستان آن را به چاپ مى رساند و مركز (دائرة المعارف بزرگ اسلامى) كه در تهران منتشر مى شود و موسسه دائرة المعارف تمدن اسلامى در اردن كه كارهاى مقدماتى آن از سوى مجمع علمى پادشاهى اردن انجام مى گيرد و با رئيس جامعه اسلامى سارايوو, در ارتباط است.