جمله: امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

«لعن اللّه‌ أصحاب القياس فإنّهم غيّروا كتاب اللّه‌ و سنة رسول اللّه‌...» (4)

نفرين خدا بر بهره گيران از قياس باد؛ زيرا اينان كتاب خدا و سنت رسول خدا را تغيير داده‌اند.

اين مطلب سبب شده تا ائمه (ع) قواعد و اصول كلى را كه فرعهاى فقهى از آنها به دست مى‌آيد، بيان كنند تا شاگردان و فقها در استنباط احكام فقهى به جاى روى آوردن به قياس و «ظن»هاى نامعتبر، از آنها بهره گيرند.

سخنان پيشوايان دين در اين باره بسيار است به عنوان نمونه، امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

«إنّما علينا أن نلقي إليكم الاُصول و عليكم أن تفرّعوا» (5)

برماست بيان اصول (قواعد كلى) مطالب و بر شماست فرع فرع كردن آن.

بنابراين، قواعد فقهى، عمرى به درازاى احاديث و سخنان ائمه (ع) دارد و از نظر تدوين قواعد فقهى، آنچه كه ما بدان رسيده‌ايم، اوّل فقيه شيعى كه به نگارش كتابى در باره قواعد فقهى به معناى عام دست يازيد، نجيب الدين يحيى بن سعيد حلى م(601ـ698) است كه كتاب ارزشمند «نزهة الناظر في الجمع بين الأشباه و النظائر» (6)را به سامان رسانيد.

با كمال تأسف، اين حركت علمى و سودمند، در بين فقهاى شيعه، شتاب و تكامل در خور را نداشته است. خوشبختانه در زمان ما، اين حركت سرعت بيش‌ترى را به خود گرفته است.