بررسى نظريه حق الطاعة

سيدعلى اكبر حائرى

از جمله بحثهاى مهم وريشه داردر علم اصول مشخص ساختن اصل عملى در مقام شك در تكليف است؛ به اين معنا كه اگر ما در موردى خاص دليلى بر حكم شرعى ـ نه از طريق جزم و تعيين و نه از طريق ظنّى كه حجيت آن شرعاً ثابت شده باشد، مثل خبر واحد و نظير آن ـ نيافتيم، در آن مورد به كدام اصل در مقام عمل مى‌توانيم تمسك كنيم؟ آيا مى‌توانيم بگوييم همان تكليف احتمالى در مورد مشكوك ثابت است و ما در مقام عمل مى‌بايست بدان ملتزم باشيم؟ كه اصطلاحاً به آن اصل احتياط و اشتغال گفته مى‌شود، يا مبنا را بر برائت از تكليف احتمالى گذاشته و خود را ملتزم به عمل بدان تكليف ندانيم؟ كه اصطلاحاً به آن اصل برائت گفته مى‌شود.

اين بحث در علم اصول در دو زمينه مطرح شده است:

1 ـ زمينه عقلى، كه در آن از اين جهت بحث مى‌شودكه عقل با قطع نظر از دخالت شرع، در مورد شك در تكليف براى مشخص ساختن وظيفه عملى مكلف، كدام اصل