قرآن بگذاريد. در تفسيرهاى عرفانى غالباً از باب دليل الاشاره و يا گاهى به عنوان تفسير رسمى مطالبى مى‌گويند كه با ظاهر آيه وفق نمى‌دهد و اگر آدمى بخواهد با ذهن خالى و تنها بر اساس اصول محاوره آن را مطالعه كند، اين معانى از آن به دست نمى‌آيد. حتى تفاسيرى نوشته شده است كه سر تا پاى آنها خلاف ظاهر آيه است و اين يك نوع تأويل مى‌باشد كه ايشان از چنين مواردى پرهيز داشتند و مى‌كوشيدند شاگردان را به گونه‌اى تربيت كنند كه مباحثى را ذيل آيات مطرح نمايند كه دلالت آنها در قرآن روشن و قابل اثبات بر اساس اصول محاورات عقلايى باشد، البته آن مطالب را نفى نمى‌كردند. نسبت دادن آنها را به كلام وحى در جايى مى‌آوردند كه با ظاهر لفظ قرآن تطبيق مى‌نمود.

بعضى از مفسّرين معاصر به‌خصوص دانشمندان مصرى همچون طنطاوى[1] پاره‌اى مطالب علمى و حتى برخى فرضيه‌هاى ثابت نشده را به

وى از مصلحان و نويسندگان نامدار مصر در نيمه اول قرن چهاردهم است و از جمله اساتيد جامع ازهر و مدرسه دارالعلوم قاهره آشنا به زبان‌هاى خارجى و آثار علمى جديد و آگاه به برخورد تمدن اسلامى با تمدن استيلاجوى غرب است.

تفسيرى كه او تحت عنوان «الجواهر فى تفسير القرآن الكريم» در 26 جلد نوشته در نوع خود بى‌سابقه است و آكنده از اطلاعات عمومى و علمى مى‌باشد اما در توجه به علوم جديد راه افراط را طى كرده و تفسيرش علم‌زده است. اگرچه نگارشى اين گونه دارد ولى نگرشى مذهبى بر افكارش روشنايى بخشيده است و با آرزوى پاك براى برانگيختن مسلمانان و روى آوردن به ترقى، دانش و فنون جديد تلاش كرده است.

هدف او اين است كه اصالت اولويت قرآن و وحى را ثابت كند نه اصالت يا اولويت علم را ولى مآلا نوعى خضوع بيش از حدّ در قبال علوم تجربى دارد. گويى در ذهن و ضميرش اين نگرانى نقش بسته است كه علم دين را تهديد مى‌كند و براى رفع اين تشويش و برطرف كردن برخى شبهه‌ها تأليفات متعددى در كنار تفسيرنگارى دارد. (گلى‌زواره)