آنچه بايد بدان توجّه داشت، فرق اساسى اين نوع نگرش در زمينه معرفت‌شناسى است كه همه معرفت‌هاى بشرى و از جمله معرفت دينى را نسبى و تابع ذهنيت‌ها و پيش‌فرض‌هايى مى‌داند كه از زمينه‌هاى اجتماعى و ديگر علوم گرفته شده است. مسأله اختلاف برداشت فقيهان از مدارك فقهى، در برخى مسائل جزئى و فرعى دين است. اين دو، دو حوزه جداى از يكديگر است؛ پس هرگز نمى‌توان اختلاف فتواها را شاهدى بر صحت پلوراليسم دينى گرفت: «هرگز نتوان كرد، اين با آن قياس».

آنچه به عنوان پلوراليسم دينى و ‌در بُعد نظرى‌ـ به نام قرائت‌هاى مختلف، از آن سخن گفته مى‌شود، نظريه‌اى است كه از نظر منطقى، توجيهى ندارد؛ در حالى كه نه‌تنها فهم فقها از برخى مدارك فقهى در بعضى فروع دينى، امرى طبيعى است؛ بلكه تغيير برداشت يك فقيه، از مدارك فقهى واحد در دو زمان و در نتيجه تغيير فتواى او، واقعه‌اى طبيعى است. براى توضيح بيشتر، به لزوم تفكيك بين دو نوع علوم و معارف انسانى اشاره مى‌كنيم.

1. علوم ثابت و تغيير ناپذير

بخشى از معارف بشر، علومى هستند كه هرگز درباره آن‌ها شك و احتمال تغيير جا ندارد. نمونه اين بخش از علوم، هم در معارف عقلىِ غير دينى و هم در معارف دينى يافت مى‌شود. براى مثال، انسان يقين دارد كه يك «سر» دارد و آن هم در بالاى بدن خود. هرگز انسان عاقلى پيدا نمى‌شود كه بگويد، تا كنون اشتباه مى‌كردم كه خود را داراى يك «سر» مى‌دانستم؛ من دو سر دارم؛ آن هم در زير پاهايم! يا اين‌كه معتقد به اين باشد كه 4=2+2 قرائتى قديمى است و اكنون بايد حاصل اين جمع را عدد پنج بدانيم.