سرآمدِ نوابغ تاريخ (پيامبر خاتم) نيز، به تنهايى جامعه و تاريخ را نساخت

همه مسلمانان مى‌دانند و معتقدند كه ‌از بدو خلقت تا كنون و بلكه تا پايان روزگار، يعنى از ازل تا ابد‌ـ شخصيتى به فضيلت پيامبر اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(صلى الله عليه وآله) نيامده و نخواهد آمد.[1] مكتب او، بهترين مكتب‌ها، رهبرى او، كامل‌ترين رهبرى‌ها و ويژگى‌هاى شخصى او ممتاز بود. با اين وصف، به تنهايى نتوانست تأثيرات كافى و دگرگونى‌هايى را كه در نظر داشت، در مدت كوتاهى به وجود بياورد. در زمان حيات خويش، تحولى بسيار مهم را بنياد نهاد؛ ولى به اتمام نرسيد و پس از رحلت پيامبر(صلى الله عليه وآله) به جاى اين‌كه آن خط در مسير تكاملى خودش پيش برود، عقب‌گردهايى كرد و متأسفانه انحراف‌ها، انعطاف‌ها و كجروى‌هايى پديد آمد. حدود چهارده قرن، به اين منوال گذشت. كسانى كه به نام رهبرى مسلمانان و به اسم جانشين پيامبر در گوشه و كنار دنيا ‌چه در زادگاه اسلام و چه در كشورهايى كه مردمانش بعدها مسلمان شدند و حتى در اندلس[2]‌ـ حكومت كردند؛ ولى در حقيقت، نه‌تنها جانشين پيامبر نبودند، بلكه بسيارى از كارها و رفتارهايشان در جهت عكس برنامه‌اى بود كه پيغمبر اسلام ترسيم كرده بود. آنان به نام خلافت اسلامى، مانند پادشاهانى كه مذهبى ندارند؛ به عياشى، خوش‌گذرانى، ظلم بر مردم و بى‌اعتنايى به توده‌هاى مردم گذراندند. نتيجه