سليقه‌اى نيست؛ بلكه صاحب‌نظران بر اساس روش صحيح استنباط اظهار نظر مى‌كنند. در علوم ديگر هم، اوضاع چنين است. اگر اختلاف‌نظر متخصصان فقيه را سليقه‌اى پنداشتيم، بايد اظهار نظر تمام متخصصان در همه علوم را نيز سليقه‌اى بدانيم؛ در حالى كه هيچ باشعورى اين حرف را نمى‌زند. شايد بى‌مناسبت نباشد كه فرق قرائت‌هاى مختلف از دين، با اختلاف فتواها را با توضيح بيشترى تقديم كنيم؛ باشد كه نقاب از رخ انديشه قرائت‌ها بگشاييم.

تمايز قرائت‌هاى مختلف با اختلاف فتاوا

پرسش: قرائت‌هاى گوناگون از دين، يعنى چه و با فتاواى مراجع ‌در بعضى مسائل‌ـ چه فرقى دارد؟

پاسخ: قرائت‌هاى مختلف از دين، از تفكر پلوراليسم دينى ‌در بُعد نظرى‌ـ بيرون تراويده است؛ و بهترين شكل آن، اين است كه مى‌كوشد دين را حقيقتى تلقى كند كه تنها نزد خداست و هرگز بشر و حتى پيامبران را بدان راهى نيست. اين تفكر، دست و پا مى‌زند تا چنين وانمايد كه اديان الاهى، چهره‌هاى متفاوتى از آن حقيقت واحدند.

اين گرايش چنين مى‌پندارد كه اختلاف اديان، ناشى از اختلاف فهم‌ها از دين است. مسلمان، يهودى و مسيحى، هر كدام برداشت خاصى از دين و وحى الاهى دارند. در عين حال، دين يك حقيقت واحد، ثابت و مختص خداست و هيچ انسانى حتى پيامبران را بدان راهى نيست. آنچه در حوزه معرفت انسان قرار مى‌گيرد، تنها برداشت ذهنى و فهم بشرى اوست؛ براى مثال پيامبر(صلى الله عليه وآله) ‌العياذ بالله‌ـ برداشتى مطابق با شرايط ذهنى و اجتماعى و ارزش‌هاى زمان خود از وحى