مانده و از آن‌ها غفلت شده بود. مهم‌ترين آن‌ها، بعد سياسى، حكومت، كشوردارى و اقتصاد بود. در زمينه «مسائل تربيتى» نيز، ابعادى از اسلام مورد غفلت واقع شده بود. امام اين ابعاد را زنده كرد. پس در واقع، بهتر است بگوييم كه امام، آراى تربيتى اسلام را زنده كرد، نه آراى تربيتى خود را؛ چون او، براى خودش چيزى و عرشى قائل نبود تا بر آن نقشى ببندد.

اگر دقايق آنچه را كه امام در اين دوران زنده كرده بيان كنيم، رشته سخن به درازا مى‌كشد. براى آن‌كه دور نرويم، با يك نگاه كلى و نظر تحليلى به اين مسأله مى‌نگريم. آن نگاه كلّى را با اين پرسش آغاز مى‌كنيم كه چرا «مسائل تربيتى اسلام»، متروك و مورد غفلت واقع شده بود؟ مگر «اسلام» در كشور ما، چهارده قرن زنده نبود؟ جايى كه بهترين خدمت را به اسلام و نشر افكار و معارف اسلام كرده‌اند، مردم همين سرزمين بوده‌اند. خدماتى كه ايرانيان براى نشر اسلام انجام دادند، شايد هيچ كشورى در دنيا انجام نداده باشد.

اگر حكايت چنان بود، چرا اوضاع چنين شد؟ يعنى اگر جامعه ما آن خدمات را سرانجام ارائه داد، پس چرا «مسائل تربيتى اسلام» مورد غفلت واقع شد و محتاج احياگرى مانند امام بود تا آن‌ها را زنده كند؟ پاسخ اين مسائل را به اجمال مى‌دانيد؛ اما اكنون، اندكى از آن را تحت عنوان «علت آن غفلت و تغافل» بررسى مى‌كنيم.

علت فراموش شدن آراى تربيتى اسلام

در دوران‌هاى گذشته و در زمان سلاطينى كه بر اين سرزمين حكومت كردند ـ چه پيش از اسلام و چه پس از آن ـ در عمل آنچه ترويج مى‌شد، بر محور دربار و