اگر جاذبه‌هاى صورى را ملاك قضاوت و ارزيابى نگيريم و برخى واقعيت‌هاى انكارناپذير علمى را باور كنيم، هيچ‌كس در اعتبار علمى و وجاهت جهانى برخى دانشگاه‌هاى هند ترديد نمى‌كند. در دانشگاه‌هاى اينجا هنوز آموختن و اندوختن اصالت دارد و دانشجوى هندى حال و هواى طلبه‌هاى سال‌هاى پيشين ما را، كه دنبال درك مطلب است نه كسب مدرك. شايد تنها جاذبه ظاهرى دانشگاه‌هاى هند هزينه اندك تحصيل در آن‌هاست دست‌كم در قياس با دانشگاه‌هاى ديگر كشورها. با اين مقدمات، هيچ وقت از حضور دانشجويان ايرانى مقيم هند در دهلى و بمبئى و بنگلور تعجب نكرديم.

3. انگليسى، زبان آموزش و تجارت و حكومت هندوستان است. پس از سيطره سرطانوار استعمار بريتانيا و بعدها به پشتوانه ترويج استكبار امريكا و به مدد دلايل سياسى و اقتصادى، انگليسى، زبان رايج و رسمى سراسر شبه قاره اعلام شد. امروز تحصيل در دبيرستان و دانشگاه، تجارت در سطح كلان و استخدام در اداره‌ها و سازمان‌ها مستلزم‌دانستن زبان‌انگليسى است‌؛ اگرچه انگليسى صحبت‌كردن هندى‌ها خود داستانى شيرين دارد شبيه فارسى صحبت كردنشان و مثلى معروف كه خود به شوخى مى‌گويند: «استراليايى‌ها، انگليسى را وارونه كردند و ما آن را ويران» و صد البته به تلافى ويرانى هند از سوى استعمار پير.

در اين چند روزه سفر، بر سردرِ هر مؤسسه و مركز علمى و آموزشى و تجارى و بر در و ديوار كوچه و شهر و بازار، انگليسى