نيستند. در اين ميان وضعيت شيعيان از ديگر مسلمانان تأثربرانگيزتر است. اينان از دوستان ايرانند و از عاشقان انقلاب و نظام، آن‌قدر هم دور نيستند‌؛ همين بيخ گوشمان كنار پاكستان همسايه، اگر غصه خيلى از كشورهايى را مى‌خوريم كه نه چندان دوست هستند و نه خيلى نزديك و اگرچه مسلمان نه شيعه، اشكالى ندارد اما حيف است و درد كه برادران شيعه خود را در اين كشورها يارى نكنيم. اينان در ميان دولت‌هاى جهان تنها چشم اميد به ايران اسلامى ما دارند والاّ مگر عربستان و مصر و امارات به اين‌ها كمك مى‌كنند و اگر كمك كنند كه هدف، اهتزاز پرچم شيعه در سرزمين هفتاد و دو ملت نيست. اينان مردمان ساده و قانعى هستند همه انتظارشان شايد در حد حمايت‌هاى اندك سياسى، ارسال كتاب و محصولات فرهنگى، سهل‌گيرى در پذيرش و اسكان طلابشان و گسترش نمايندگى‌هاى فرهنگى و مذهبى خلاصه شود كه توقعات زيادى هم نيست، و فقط همت و توجه بيشتر مسئولان فرهنگى را مى‌طلبد.

نكته افسوس‌برانگيز ديگرى كه در طول اين سفر و اين ديدارها به آن رسيدم، ضعف علمى و ناتوانى تأسف‌زاى حوزه‌هاى كنونى هند در پرورش گسترده عالمان و فرهيختگان ممتاز دينى است. اين مسأله وقتى نمود مى‌يابد كه بدانيم زمانى مدارس هند از مهم‌ترين حوزه‌هاى فرهنگى و دينى سراسر عالم تشيع بوده است. علامه ميرحامدحسين، علامه سيد دلدارعلى، سلطان‌العلماء، سيد‌العلماء و بسيارى ديگر از چهره‌هاى شناخته