اين معناى «آزادى» كه ريشة همة مباحث حقوقي، تربيتي و اخلاقي را تشكيل مي‌دهد، مفهومى صرفاً فلسفى است و با قلمرو «حقوق» ارتباط مستقيم ندارد و در همة نظام‌هاى ارزشى از جمله در حقوق به عنوان اصل موضوعي پذيرفته است و اثباتش بر عهدة فلسفه مى‌باشد.

مختار بودن بشر از ديدگاه ما امرى مسلّم و مقبول است، اما در تعيين قلمرو اختيار بشر نبايد افراط كرد؛ چون همان‌گونه که شبهات جبرگرايان قابل دفع است، آزادى ارادة انسان نيز محدود است. برخلاف پندار بعضي از اگزيستانسياليست‌ها[1] اختيار و آزادى تكوينى انسان‌ها مطلق نيست؛ يعنى چنين نيست كه بشر بتواند در هر اوضاع و احوال هرچه را بخواهد انجام دهد. آزادى، محدود به قدرتى است كه خداى متعال به انسان ارزانى داشته است. فقط اراده خداى متعال است كه مطلق است و اسير هيچ حد و حصرى نمى‌شود.

2. استقلال وجودى

گاهى منظور از «آزادى انسان» اين است كه بشر به لحاظ وجودي آزاد و مستقل است و هيچ‌گونه عبوديت تكوينى حتى نسبت به خداى متعال ندارد. بنابراين، هيچ‌گونه تكليف و مسئوليتى متوجه او نيست. از آنجا كه انسان آزاد به دنيا مى‌آيد و مسئوليتي ندارد، فقط با اختيار خود مي‌تواند مسئوليتى را بپذيرد. پس هر انسانى مى‌تواند با استناد به آزاد متولّد شدن خود، از پذيرش هرگونه مسئوليت اخلاقى يا حقوقى سرباززند.

اين معناى «آزادى» كه مفهومى فلسفى است و در «فلسفة اولى» مورد بحث و بررسى واقع مي‌شود، چون به نفى توحيد مى‌انجامد هرگز مورد پذيرش نيست. ما معتقديم كه انسان به لحاظ تكويني بنده است؛ يعنى وجودش عينِ فقر و حاجت به

1. Existentialists