خلاصة فصل پنجم

در نظامنامة حقوقى پيشنهادى حقوق و تکاليف زير تبيين گرديد:

حق حيات، حق سلامت، حق استفاده از نعمت‌هاي الاهي، حق تصرف در موجودات ديگر، حق كار كردن، وظيفة دولت براي فراهم‌سازي زمينة كار و فعاليت اقتصادي و تأمين نياز عاجزان و از كارافتادگان، حق مالكيت، حق ازدواج و تشكيل خانواده، حق داشتن فرزند، حق و تكليف والدين نسبت به تعليم و تربيت فرزندان، حق آزادي، حق امنيت، حق آزادي عقيدة صحيح و تبليغ آن،‌ حق تساوي در برابر قانون، تساوي و تفاوت حقوق زن و مرد، حق و تکليف مشارکت در امور سياسي و اجتماعي، حق تصدي مناصب اجتماعي بر اساس شايستگي، حق و وظيفة مبارزه با حکومت غير قانوني، حق دادخواهي در محاکم، حق دفاع شخص خوانده در دادگاه، حق و دفاع مشروع و مبارزه با ستمگران، رعايت حق حاکميت الاهي، وظيفة دولت نسبت به تعقيب و محاکمة مجرمان، وظيفة دولت دربارة تأمين مصالح مادي و معنوي شهروندان، وظيفة شهروندان در اطاعت از حکومت قانوني.

به اعتقاد ما تمامي اين حقوق و تكاليف بر اساس حكمت بالغة‌ الاهي توجيه‌پذير است، چنان‌كه محدوديت‌ها و تفاوت‌هايي كه در اين زمينه وجود دارد نيز بر مبناي حكمت پروردگار قابل تبيين است. همة انسان‌ها همان‌گونه كه در اصل بهره‌مندي از حقوق مزبور مساوي‌اند، در كيفيت برخورداري از آن مادام كه به مصالح فردي و اجتماعي زيان نرساند، آزادند. انسان‌ها در كنار حق، تكليف نيز دارند. مثلاً هر انساني كه حق حيات دارد، تكليف نيز دارد؛ يعني موظف است از اين حق به عنوان امانت الاهي، نگهداري كند.

ممكن است ديگران نيز از اين حقوق سخن بگويند، اما با اين تفاوت كه به اعتقاد ما منشأ تمام حقوق و تكاليف اجتماعي حكمت پروردگار عالم است. حكمت الاهي ايجاب مي‌كند كه انسان به كمال نهايي برسد. براي تأمين اين هدف، انسان حق دارد از نعمت‌ها و عوامل مؤثر در تكامل بهره‌مند گردد و مكلف است با عواملي كه مانع تكامل‌اند، مبارزه كند. به اين ترتيب، حقوق و آزادي‌ها، تكاليف و محدوديت‌هاي بشر قابل تبيين و توجيه عقلاني است. تدوين کنندگان