گستره احكام شرع: همه رفتارهاى انسان

پرسش:

توضيح دهيد كه چگونه همه رفتارهاى انسان مشمول احكام الهى است؟

پاسخ: با مراجعه به منابع دينى به روشنى مى‌بينيم كه خداوند در همه زمينه‌هاى رفتار شخصى و اجتماعى انسان و همچنين حوزه سياست و حكومت، قانون و دستورالعمل دارد و ما موردى را نمى‌توانيم بيابيم كه به شكلى مشمول حكم اسلام نباشد. توضيح اين كه: در اسلام يك سلسه احكام وجوبى هست كه بايد به آنها عمل شود. در مقابل يك سرى احكام تحريمى و نواهى به ما متوجه شده كه لازم است آنها را ترك كنيم. ساير موارد مجاز هستند و احكام غير الزامى به آنها تعلق گرفته است، و آن احكام غير الزامى عبارت‌اند از: استحباب، كراهت و اباحه، پس رفتار و موضوعات خارجى يا واجب محسوب مى‌شوند، و يا حرام و يا مستحب و يا مكروه و يا مباح‌؛ و به هر حال همه آنها متعلق حكم خدا هستند.

بنابراين، در بين مسائل فردى و اجتماعى موردى را نمى‌توان يافت كه مشمول حكم خدا نباشد، چرا كه هر مسأله و موضوعى متعلق يكى از احكام پنج‌گانه (حرام، واجب، مستحب و مكروه و مباح ـ كه مباح نيز از احكام شرعى و حكم خداست ـ) قرار مى‌گيرد. البته در عرف حقوق و سياست، مستحب و مكروه كه جنبه اخلاقى دارد مطرح نمى‌شود و مسائل حقوقى يا واجب است رعايت شوند و يا بايد ترك شوند و يا مباح[1] هستند.

ممكن است اينجا پرسش ديگرى پيش بيايد كه، ما وقتى در ارتباط با مسائل زندگى خود به قرآن و سنّت و سيره معصومان مراجعه مى‌كنيم مى‌بينيم درباره بخشى از مسائل زندگى بيانى از طرف خدا و پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و ائمه اطهار(عليهم السلام) وارد نشده است. اما بالاخره اين بخش هم از مسائل زندگى است و نيازمند برنامه و قانون است، و عقل و فهم