تحليلى از عوامل انحراف در باب عرفان

در نگاهى ديگر مى‌توان انحراف و انگيزه‌هاى آن در مسايل مربوط به عرفان را به سه قسم تقسيم كرد. يك بعد اين مسأله مربوط به بنيان گذاران و پرچمداران فرقه‌هاى باطل و انحرافى است كه اصطلاحاً «قطب» ناميده مى‌شوند. بعد ديگر مربوط به اهداف و انگيزه‌هاى كسانى است كه از اين سردمداران حمايت مى‌كنند و با انواع وسايل و ترفندهاى مالى و تبليغاتى ديگران را به طرف آنان سوق مى‌دهند. بعد سوم مسأله مربوط به كيفيت به دام افتادن افراد ساده‌لوح است و اين‌كه چگونه است كه كسانى كه خودشان حسن نيت و انگيزه‌هاى صحيح دارند، به دام مدعيان دروغين و فريب كاران مى‌افتند.

اما آنچه مربوط به سردمداران اين فرقه‌ها است، بايد بگوييم كه انگيزه اصلى اينان همان انگيزه‌اى است كه بسيارى از منحرفان و اتباع شيطان را در طول تاريخ به دام انداخته و موجب پيدايش اديان و مذاهب مختلف شده است. همان گونه كه پيش از اين اشاره كرديم و قرآن كريم نيز مؤيد اين مطلب است، بسيارى از اختلاف‌ها در اديان، از ناحيه دانشمندان و علماى آن اديان، و با انگيزه‌ها و اغراض شخصى و دنيوى ايجاد شده است:

إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللهِ الإِْسْلامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ؛[1] در حقيقت، دين نزد خدا همان اسلام است. و كسانى كه كتاب آسمانى به آنان داده شد اختلافى [در آن] ايجاد نكردند مگر بعد از آگاهى و علم، آن هم به سبب ظلم و ستم در ميان خود.

يا در آيه‌اى ديگر مى‌فرمايد:

كانَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النّاسِ فِيَما اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُم