نام کتاب : در جستجوي عرفان اسلامي نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 233
اين سه امر، يعنى مشارطه و تصميم در آغاز روز، نظارت و مراقبه در طول روز، و محاسبه در پايان روز، در تمام مراحل سير و سلوك وجود دارد،[1] گرچه بسته به مرتبه و مقامى كه سالك در آن قرار دارد شدت و ضعف و برخى خصوصيات آن متفاوت مىشود. در ادامه بحث، درباره اين تفاوت توضيحاتى ارائه خواهيم كرد.
مراتب مراقبه
پس از بيان مراحل سهگانه مشارطه، مراقبه و محاسبه، اكنون مىخواهيم درباره خصوص مرحله «مراقبه» مقدارى بيشتر صحبت كنيم. در مرحله مراقبه مهمترين مسأله اين است كه سالك بر انجام واجبات و ترك محرّمات مراقبت نمايد تا ملكه تقوا برايش حاصل شود و در پرتو آن، انجام واجبات و ترك گناهان برايش به صورت عادت درآيد و اينگونه نباشد كه براى ترك هر گناهى نياز به تأمل و تصميمگيرى داشته باشد. براى طى سير عرفانى و مراحل سير و سلوك، اين مرتبه از مراقبه (انجام واجبات و ترك
[1] البته همچنان كه جناب استاد ـ دام ظله ـ خود در كتاب «پندهاى امام صادق(عليه السلام) به رهجويان صادق» (ص 27) اشاره فرمودهاند، برخى علماى اخلاق مرحله چهارمى را نيز در اين بحث ذكر كردهاند و آن مرحله «معاتبه» است. مقصود از معاتبه اين است كه اگر انسان در مرحله محاسبه متوجه لغزشها و اشتباهاتى در رفتار خود شد، به جبران آنها خود را تنبيه كند؛ مثلا خود را ملزم كند كه روز بعد روزه بگيرد يا مبلغى انفاق كند يا قدرى قرآن تلاوت نمايد يا كار خير ديگرى انجام دهد تا جبران مافات شود.
نام کتاب : در جستجوي عرفان اسلامي نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 233