در هر صورت، خلاصه سخن در اين بحث اين شد كه ما مخالفتى نداريم كه سخن و مطلب حقى از ديگران گرفته و آموخته شود؛ ولى اين در صورتى است كه ما خود خلأ و كمبودى داشته باشيم. در جايى كه خود ما آيين و كتابى جامع و كامل و بر‌حق داريم كه صحت آن تضمين گرديده، چه جاى آن است كه به سراغ چيزى برويم كه مشكوك است و صحت و سقم آن برايمان معلوم نيست؟ اگر لختى درنگ كنيم، چنين كارى چندان عاقلانه و صواب به نظر نمى‌رسد.

عرفان در انحصار روحانيت؟!

از بحثى كه گذشت، پاسخ سؤال ديگرى كه گاهى مطرح مى‌گردد دانسته مى‌شود. آن پرسش اين است كه گاهى گفته مى‌شود، چرا شناختن حق و تبيين مسايل عرفانى و معنوى بايد به روحانيون اختصاص داشته باشد؟

پاسخ اين است كه اختصاص و انحصارى وجود ندارد. روحانيت علاقه‌مند است كه همه مردم راه حق را به احسن وجه بشناسند و مدارج كمال و معنويت و سير الى الله را يكى پس از ديگرى بپيمايند و به بالاترين مقام‌ها نايل گردند و روحانيون نيز به طفيل شفاعت آن‌ها به نوايى برسند و بهشت برين نصيبشان گردد. بنده به سهم خود هيچ ابايى ندارم از اين‌كه يك فرد عادى چنان به خدا تقرب پيدا كند و آبرو يابد كه در قيامت دست مرا هم بگيرد و به بهشت ببرد. چنين چيزى مايه فخر و مباهات ما است و به لباس و صنف خود تعصبى نداريم. اما يك قاعده كلى و عقلايى را نبايد ناديده گرفت. آن قاعده اين است كه: راه را بايد از رهروان آموخت و معرفت را بايد از اهلش دريافت كرد.

آيا اگر كسى بخواهد خانه بسازد، براى تهيه نقشه و مسايل مهندسى ساختمانش به متخصص انرژى اتمى مراجعه مى‌كند؟! آيا مى‌توان گفت چون متخصص انرژى اتمى جايگاهش مهم‌تر و بالاتر از مهندس ساختمان است، در مسايل مربوط به خانه‌سازى بايد به متخصص انرژى اتمى مراجعه كرد؟!