قضيه و مسأله و حركت خاصى تشخيصشان اين بوده كه بايد از ورود به آن پرهيز كنند. نظير برخى قيام‌ها و حركت‌هايى كه در زمان بنى‌اميه يا بنى‌عباس انجام مى‌گرفت و ائمه(عليهم السلام) چون آن‌ها را داراى اغراض غير الهى مى‌دانستند، از تأييد و حمايت و همراهى آن‌ها اجتناب مى‌ورزيدند. در هر صورت، هميشه اين امكان وجود دارد كه نسبت به جريان و حركتى خاص، كسانى بنا به دلايلى ـ كه دست‌كم از نظر خودشان حجت شرعى براى آن‌ها درست مى‌كند ـ ترجيح دهند كه از مداخله پرهيز كنند و تأييد و حمايتى نسبت به آن نداشته باشند.

هم در تاريخ اسلام به طور كلى، و هم در كشور خود ما، در مواردى حركت‌هايى توسط برخى علما آغاز شده كه در ادامه مورد سوء استفاده سياست‌بازان قرار گرفته و بازيچه دست آن‌ها واقع شده و آن حركت بى‌ثمر مانده است. به سبب وجود چنين تجاربى، گاهى برخى از علما و بزرگان دچار ترديد مى‌شده‌اند كه آيا حركت آن‌ها نتيجه‌اى خواهد داشت يا خير. آن‌ها خوف آن را داشتند كه حركتى را شروع كنند و خون‌هايى از مسلمانان در اين مسير ريخته شود و در نهايت، عده‌اى فرصت‌طلب و سياست‌باز سود آن را ببرند.

به هر حال مى‌توان اين احتمال را هم داد كه آنان در اثر نداشتن بينش سياسى و اجتماعى قوى، به درستى نمى‌توانستند مصاديق را تشخيص دهند و از اين رو وظيفه و تكليفى براى آن‌ها در اين باب منجَّز نمى‌شده است.

رجوع به آموزه‌ها و دستورات عرفانى مسلك‌ها و مكاتب ديگر

يكى از سؤالاتى كه در زمينه عرفان مطرح مى‌شود اين است كه چرا نتوانيم در طريق عرفان، از ديگران، هرچند بيگانه و غير مسلمان باشند، استفاده كنيم؟ آنچه در واقع در اين پرسش مد‌نظر است اين است كه چرا ما نتوانيم براى تقرب به خدا از «روش‌هاى عملى» كه برخى مذاهب غير الهى در اين زمينه دارند استفاده كنيم؟ براى مثال، در