جمع نيستند. در ميان بسيارى از علاقه‌مندان به عرفان و پيروان مذاهب و مسالك عرفانى در گذشته و حال اين عقيده ديده مى‌شود كه انسان از دو قطب و دو عنصر متضاد، يكى خاكى و يكى آسمانى، يا به تعبيرى يكى جسمانى و ناسوتى و ديگرى روحانى و ملكوتى تشكيل شده كه سير تكاملى هر يك كاملا در جهت مخالف و عكس ديگرى است. بر اساس چنين نگرشى، هرچه به بدن مادى توجه و آن را تقويت نماييم به همان اندازه از توجه به روح و تقويت آن كاسته مى‌شود. به عكس، اگر بخواهيم روح و جنبه‌هاى معنوى انسان تقويت شود مستلزم آن است كه جسم و بعد مادى او تضعيف گردد و ناديده گرفته شود.

مطابق اين نگرش، هر چقدر توجه به دنيا و پرداختن به مسايل دنيوى بيشتر شود به همان ميزان آخرت و مسايل معنوى به فراموشى سپرده خواهد شد و از توجه به آن‌ها كاسته مى‌شود؛ و به عكس، اگر بخواهيم توجهمان به معنويات و مسايل اخروى بيشتر شود، بايد از ماديات و مسايل دنيوى كناره بگيريم. به عبارت ديگر، اين ديدگاه معتقد است اقتضاى توجه به آخرت و ترقى در مدارج روحى و معنوى، كنار كشيدن از دنيا و جهات مادى است. داستان ديْرنشينى و صومعه‌نشينى و كنج عزلت‌گزينى افراد و گروه‌هايى در يهوديت و مسيحيت و ساير مذاهب، مولود چنين تفكرى است. اين طرز نگرش و عمل به ويژه در ميان پيروان مسيحيت به وفور يافت مى‌شود.

متأسفانه اين برداشت نادرست و انحرافى از صدر اسلام تاكنون، كم و بيش در ميان افراد و گروه‌هايى از مسلمانان نيز ديده مى‌شود. در صدر اسلام پيروان ساير اديان كه به اسلام گرويدند، به ويژه مسيحيان و كسانى كه سابقه مانويّت داشتند، در دامن‌زدن به اين تفكر نقشى به‌سزا داشتند. آنان تحت تأثير ذهنيت‌هاى پيشين و رسوبات فكرى و فرهنگ خاصى كه از پدرانشان به ارث برده بودند، آموزه‌هاى اسلامى را نيز بر حسب بينش خاص خودشان تفسير مى‌كردند.

در هر صورت تاريخ اسلام از همان دهه‌ها و سده‌هاى اوليه شاهد ظهور كسانى به نام