نيت‌هاى پليد خود قرار دهند. چنين كسانى كه دين را وسيله نيل به دنياى خود قرار مى‌دهند و از خدا و اولياى او مانند ابزارى براى رسيدن به مقاصد پست و دنيوى خويش سوءاستفاده مى‌كنند، از نور قرآن بهره‌مند نخواهند شد.

بنابراين بايد بسيار مراقب باشيم تا نام‌ها و عناوين، ما را فريب ندهند. هر جا اسم عرفان و عارف و سير و سلوك هست، معلوم نيست از حقيقت عرفان نيز خبرى باشد. كم نبوده و نيستند كسانى كه گرچه در نيت خويش براى سير و سلوك صادق بوده‌اند؛ ولى در اثر عدم آشنايى با معيارهاى عرفان حقيقى، به دام منحرفان و مدعيان دروغين افتاده‌اند و به جاى سير الى الله در بيراهه‌هاى گمراهى و انحراف گرفتار آمده‌اند.

اين همه، ضرورت بحث از معيارها، علائم و مشخصات عرفان حقيقى را بيش از پيش آشكار مى‌سازد. شناخت اين شاخصه‌ها و ملاك‌ها هم مى‌تواند به ايجاد انگيزه بيشتر براى حركت در مسير عرفان كمك كند، و هم مى‌تواند ما را از افتادن در دام شيادان و عرفان‌هاى بدلى حفظ نمايد.

پيشينه عرفان در جوامع انسانى

مسايل مربوط به روح و كمالات روحى انسان مبدأ مشخصى در تاريخ ندارد و تاريخ نشان نمى‌دهد كه بشر از چه زمان به اين مسأله توجه كرده است. اما اگر اولين بشرى را كه پاى بر عرصه اين كره خاكى نهاده پيامبر بدانيم ـ چنان‌كه از ظواهر قرآن و روايات اسلامى همين امر استفاده مى‌شود ـ آن‌گاه مى‌توانيم مبدأ اين امر را از زمان ظهور اولين انسان در اين دنيا بدانيم؛ چرا كه توجه به روح و كمالات روحى در صدر تعاليم وحيانى قرار دارد و اگر اولين انسان پيامبر الهى نيز بوده است، حتماً اين تعاليم از طريق وحى در اختيار او قرار گرفته و وى نيز آن‌ها را به فرزندانش آموخته و منتقل نموده است. اما صرف‌نظر از اين نكته، مطالعه قديم‌ترين زمان‌هايى كه تاريخ مضبوط و مدونى دارد و نيز آثار باستانى به جاى مانده از اقوام بسيار دور گذشته نشان مى‌دهد كه چنين مسأله‌اى از