اندازه‌اى مطلق، عام و روشن است كه به اجتهاد نياز ندارد و هركس آن را ببيند و درك كند مى‌تواند در همه جا آن روش را تقليد كند. به عبارت ديگر، آن رفتار، قيد زمانى و مكانى يا قيد ديگرى ندارد. در اين موارد، هركس آن رفتار را ببيند مى‌تواند از آن اقتباس، و در همه جا هم آن را اجرا كند؛ امّا در بعضى موارد، قيد لُبّى وجود دارد. اين گونه موارد به اجتهاد نياز دارد. از اهل بيت(عليهم السلام) درباره احكام نماز، روزه و احكام ديگر شرع رواياتى رسيده است. بعضى افراد كج سليقه مى‌گويند: چرا رساله عمليه مى‌نويسيد؟! روايت امام صادق(عليه السلام) را در اختيار مردم قرار دهيد تا خودشان به آن عمل كنند! غافل از اين كه هر روايت را بايد از نظر سند، حيثيت صدور، جهت صدور، اطلاق و تقييد، عام و خاص و موارد ديگر سنجيد. گاهى روايتى مخصّصِ روايت ديگرى است. گاهى روايتى مجمل است و به مبيّن نياز دارد. گاهى بين روايات تعارض پيدا مى‌شود. در اين موارد بايد به كسانى مراجعه كرد كه فقيه باشند و در اين مسائل تخصّص داشته، بتوانند اجتهاد كنند. اجتهاد براى اين است كه در فهم روايات، موارد شبهه‌اى پيش مى‌آيد و روشن نيست كه منظور امام(عليه السلام) چه بوده است. بعضى رفتارهايى كه از اهل بيت(عليهم السلام) مى‌شنويم، روشن است و به اجتهاد نياز ندارد؛ امّا مواردى هست كه به اجتهاد نياز دارد و تشخيص آن كار فقيه است؛ بنابراين، همان طور كه استفاده از گفتارهاى اهل بيت(عليهم السلام) در بسيارى از موارد، به اجتهاد نياز دارد، در مواردى اسوه پذيرى از رفتارهاى آن‌هانيز به اجتهاد نيازمند است. فقيه اسلام شناس بايد معرّفى كند كه شما در چه وضعى بايد از آن رفتار پيروى كنيد.

دليل پيروى از عالمان و مراجع در زمانه غيبت

در زمان غيبت كه پيامبر و امام در دسترسمان نيست، چه وظيفه‌اى داريم؟ وظيفه مردم را در زمان غيبت، تقليد از عالمان و مراجع دانسته اند. آن برهانِ عقلى كه مى‌گفت بايد از انبيا پيروى كرد، اين جا به كار نمى آيد؛ چون آن‌ها انبياى معصوم بودند و يقين داشتيم كه خطا نمى كنند؛ امّا مراجع تقليد كه معصوم نيستند. اين جا دليل، بناى عُقلا است، نه دليل عقلى. بناىِ عُقلا چيز گزافى نيست. اين كه عاقلان چنين بنايى دارند، باز هم پشتوانه