باعث مي‌شود. بنابراين، اين مصالح كه در دنيا يا آخرت بر اعمال ما مترتب مي‌گردد، امورى حقيقى هستند.

عبارت «واجب است» يا «واجب نيست» به رابطه بين يك فعل و نتيجه اش اشاره مي‌كند؛ رابطه‌اي كه در اصطلاح منطقى «ضرورت بالقياس» ناميده مي‌شود. كسانى كه با اصطلاحات منطقى و فلسفى آشنايى دارند، مي‌دانند كه وجوب يا ضرورت، به «وجوب ذاتى» و «وجوب غيرى» و «وجوب بالقياس الى الغير» تقسيم مي‌شود، و فعل واجب، يعنى كارى كه انجام آن با توجه به نتيجه اش ضرورى است. اين امرى است كه برگشت آن به يك تحليل منطقى است و فعلا در اين بحث بدان نمي‌پردازيم.

در هر صورت، قضاياى ارزشىِ حقيقى اين شأن را دارند كه ارزش‌هاى انسانى ناميده شوند؛ اما آداب و رسوم محلى و اعتباريات محضى كه هيچ پشتوانه حقيقى در خارج ندارند، شايستگى آن را ندارند كه ارزش‌هاى انسانى ناميده شوند؛ زيرا تابع توافق‌هاى مردم هستند. ارزش‌هاى اصيل انسانى، تابع ذوق و سلايق مردم نيستند؛ بلكه تابع امورى حقيقى هستند. اين مفاهيم ارزشى حداقل به دو حوزه از حوزه‌هاى شناخت‌هاى انسانى تعلق دارند؛ حوزه حقوق و قانون، و حوزه اخلاق. البته امكان دارد كه اين دو حوزه در مواردى با هم مخلوط شوند، ولى در هر حال ارجاع ارزش‌هاى دينى به اين دو حوزه امكان دارد و شايد ما بتوانيم در آينده به اين مطلب اشاره كنيم.

تفاوت ارزش اخلاقى و ارزش حقوقى

در عرف عام، ارزش‌ها به ارزش اخلاقى و قانونى تقسيم مي‌شوند. ابتدا