كوچك‌ترين ارتباطى با اين معانى داشته باشد، تمسك مي‌جويند و گمان مي‌كنند كه اينها وحى منزل است؛ اگر چه شعرى باشد كه شاعرى آن را سروده است يا سخنان اديبانه‌اي باشد كه اديبى آن را نگاشته است. افراط كنندگان، همه اينها را همانند وحى منزل از سوى خدا مي‌دانند. چنين كارى افراط است و بايد دانست كه اهل تصوّف و عرفان نيز از آن جا كه معصوم نيستند، مرتكب اشتباهات زيادى شده‌اند؛ مثل محى الدين بن عربى كه از عرفاى بزرگ است و امام در نامه اش به گورباچف از ايشان نام برد؛ ولى همين امام بر سخنان محى الدين تعليقه مي‌زند و بعضى از تعابيرش را در كتاب‌هاى عرفانى خطا مي‌داند. بنابراين، تجليل از اين مرد بدان معنا نيست كه تمام كلماتش تام و صحيح و غير قابل خدشه است.

در مقابل، گروهى دچار تفريط شده و هر چه را به عرفان منسوب باشد انكار مي‌كنند و مي‌گويند اينها امورى خارج از دين (بدعت) هستند. بر ما لازم است كه از افراط و تفريط بپرهيزيم و راه وسط را انتخاب كنيم. البته در اين فرصت كم اين امكان وجود ندارد كه تمام انحرافات از ناحيه افراط و تفريط را متعرض شويم، ولى بر يك نكته مهم تأكيد مي‌كنيم و آن اين است كه اكثر گروه‌هاى عرفانى در ميان متصوفه بر امور شخصى تكيه مي‌كنند و گمان مي‌كنند كه اگر عارف بخواهد به خدا تقرب جويد، بايد به رياضت‌هاى شرعى بپردازد ـ البته اهل بدعت صرفاً بر رياضت‌هاى شرعى هم تأكيد نمي‌كنند. اين گروه حتى از امور اجتماعى احتراز مي‌كنند، چه رسد به امور سياسى. آنان گمان مي‌كنند كه عبادت منحصر است به رابطه بين انسان و خدايش و بايد قلب را از هر چه باعث توجه به غير خدا مي‌شود، خالى كرد؛ براى همين به رياضت پرداخته و شب زنده دارى مي‌كنند و مدتى از مردم كناره مي‌گيرند تا مبادا غير از خدا و غير از