از عرفا مي‌گويند ظواهر قرآن كريم تأويل‌هايى دارد و امورى را در اين مورد ذكر مي‌كنند؛ و ما در اين جا اضافه مي‌كنيم كه در بعضى از روايات تعبيراتى از اين قبيل وجود دارد و از آنها تعبير به بطون مي‌شود. قايل به اين فرضيه مي‌گويد تأويل‌هاى عرفا شاهدى است بر اين كه انسان مي‌تواند متنى را آن گونه كه مي‌خواهد تأويل و معنا كند.

جواب اين است كه تأويل‌هاى وارد شده از سوى عرفا و مانند ايشان هنگامى مقبول است كه با ظاهر نصوص تعارضى نداشته باشد؛ يعنى اگر كسى بگويد منظور از «اقيموا الصلوة» ولايت امير المؤمنين است نه نماز واجب، چنان كه از بعضى از غُلات نقل شده است؛ اين امر به شدت مردود است و هر كسى اعم از شيعه و سنى كه فكر مستقيمى داشته باشد چنين سخنانى نمي‌گويد. اما آنچه كه گاهى گفته مي‌شود كه در وراى اين ظاهر، معنايى در بطن آن وجود دارد و مي‌بينيم با معناى ظاهرى هم تناسب دارد، در اين صورت ردّ آن امكان ندارد؛ به خصوص با توجه به اين كه روايات زيادى وارد شده است مبنى بر اين كه اين قرآن ظاهر و باطنى دارد و گاهى به هفت يا هفتاد بطن اشاره شده است. البته من در صدد تأكيد بر صحت اين روايات نيستم، ولى روايات به حد استفاضه است و نمي‌توانيم همه آنها را رد كنيم. تفاوت بسيارى بين رد يا قبول تمام روايات وجود دارد و ممكن است بعضى از روايات صحيح باشد، اما اين بدان معنا نيست كه ظواهر كتاب و سنت را رد كنيم و آيات را بر حسب سليقه خود تفسير كنيم، كه اين تفسير به رأى است و كسى كه چنين باشد ملعون است و تفسير به رأى مساوى است با ردّ دين؛ زيرا اگر قرار باشد هر كسى متون دينى را بر اساس سليقه خويش تفسير كند، در اين صورت چه چيزى از دين باقى مي‌ماند و ما از چه چيز دين مي‌توانيم دفاع كنيم؟

اگر اسلام داراى قرائت‌هاى مختلف باشد، ما از كدام اسلام مي‌توانيم