داشته باشيم و ببينيم آيا اعمال ما مطلوب خداوند متعال هست يا خير. اگر از طريق عقل دانستيم كه اين كار مطلوب خداوند متعال است و بعد هم به قصد انجام دستور الهى به آن قيام كرديم، در اين صورت مستحق ثواب الهى هستيم، زيرا اين كار را به قصد قربت و تقرب به درگاه خداوند متعال انجام داده‌ايم. پس در چنين مواردى، در واقع، حكمى شرعى را به وسيله عقل كشف كرده‌ايم؛ يعنى از طريق عقل فهميده‌ايم كه اين امر، مطلوب خداى متعال است. پس در اين موارد، حكم يك حكم شرعى است؛ يعنى ما مي‌دانيم كه خداوند ما را به اين مسأله امر مي‌كند؛ مثلا حتّى اگر در قرآن كريم نمي‌يافتيم كه: إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاِْحْسَان؛ مسلّماً خداوند امر به عدل و احسان مي‌كند، اما از طريق حكم عقلمان مي‌دانستيم كه خداوند ما را به عدل و احسان امر مي‌كند. در اين صورت، عقل از جمله مصادر حكم شرعى قرار مي‌گيرد.

بنابراين احكام شرعى گاهى از كتاب و سنت و اجماع استنباط مي‌شود و گاهى از عقل به دست مي‌آيد. پس عقل يكى از منابع ادلّه احكام شرعيّه است؛ البته به شرط آن كه حكم، حقيقتاً حكم عقل باشد. نشانه اين كه حكمى حقيقتاً حكم عقل هست يا نه اين است كه همه عقلا در آن مشترك باشند و به گونه‌اي نباشد كه كسى بگويد عقل من چنين حكم مي‌كند و عقل شخص ديگرى حكمى مغاير با آن داشته باشد، كه در اين صورت حكم عقل نخواهد بود.

اگر چيزى را حقيقتاً با عقل استنباط كرديم در اين صورت حجت است و فقهاى اسلام، عقل را يكى از منابع احكام شرعى مي‌دانند، و قاعده كلى اين است كه اگر حكم قطعى از كتاب و سنت داشته باشيم، در اين صورت با هيچ حكم عقلى قطعى معارض نخواهد بود، اگر چه ممكن است با احكام عقليه ظنى معارض باشد.