اول مربوط به قبل از تولد است که جنين در شکم مادر رشد ميکند و پس از آنکه روح در او دميده شد و قوا و اندام آن کامل گرديد، به دنيا ميآيد و مرحله دوم زندگي او يعني دوران طفوليت آغاز ميگردد. گذشته از دوران جنيني که هيچ رفتار اختياري از جنين سر نميزند، در دوران کودکي و قبل از رسيدن به سن تکليف چون هنوز قدرت تمييز و تشخيص در انسان به وجود نيامده و رفتار او کاملاً آگاهانه و مسئولانه نيست، تکليفي متوجه او نميگردد و بههمينجهتْ در روز قيامت رفتار و کارهايي که در دوران کودکي انجام پذيرفته مورد محاسبه قرار نميگيرد و عقاب و کيفري بر آنها مترتب نميشود.
مرحله سوم از هنگام بلوغ و رسيدن به سن تکليف تا پايان عمر را شامل ميگردد. در اين مرحله از عمر، انسان در برابر رفتار خود مسئول است و تکاليف و وظايفي از سوي خداوند متوجه او گرديده است و در برابر اطاعت از خدا و عمل به تکاليف الاهي پاداش و ثواب به او داده ميشود و اگر با تکاليف الاهي مخالفت کرد، کيفر و عذاب ميبيند. مرحله چهارم عالم برزخ، يعني از هنگام مرگ تا قيامت را شامل ميشود. در اين مرحله انسان از آثار و نتايج رفتاري که در دنيا داشته است بهرهمند ميگردد و کار و رفتار جديدي از انسان سر نميزند، چون با مرگ پرونده اعمال و رفتار انسان بسته ميشود. البته بر اساس برخي از روايات، برخي از رفتار با ارزش انسان پس از مرگ نيز کماکان تداوم مييابد و پيوسته از ناحيه آنها ثواب و پاداش جديدي در پرونده اعمال انسان ثبت ميگردد. در روايتي رسول خدا(صلي الله عليه و آله) فرمود:
إِذَا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلَّا عَنْ ثَلَاثٍ: وَلَدٌ صَالِحٌٍ يَدْعُو لَهُ، وَعِلْمٌ يُنْتَفَعُ بِهِ، وَصَدَقَه جَارِيَه؛[1] «وقتي فرزند آدم مُرد عملش منقطع ميگردد و به پايان ميرسد، مگر از سه ناحيه: فرزند صالحي که تربيت کرده و به او
[1] محدث نوري، مستدرک الوسائل، ج 12، باب 15، ص230، ح 6.