قرآن از انحرافات در عقايد و احکام خبر مي‌دهد و زمينه و دستاويز بدعت را متشابهات قرآن معرفي مي‌کند:

هُوَ الَّذِي أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ...؛[1] اوست [آن خدايي] که [اين] کتاب را بر تو فرو فرستاد. برخي از آن، آيه‌هاي محکم‌اند که آنها اصل کتاب‌اند و برخي ديگر متشابه‌اند. اما آنها که در دلشان کژي (انحراف از راه راست)‌ است آنچه را متشابه است پي مي‌گيرند براي فتنه‌جويي و درصددِ جستن تأويل آن.

از موارد كاربرد «محکم»‌ در آثار لغت‌شناسان برمي‌آيد که محکم چيزي است که ثبات و قوام دارد و راه فساد بر آن بسته است. اما از منظر دانشمندان علوم قرآن و تفسير، محکمات آياتي هستند که بر دلالت بر معاني و مداليل خويش چنان واضح و رسايند که زمينه‌اي براي احتمال معاني گوناگون و متفاوت باقي نمي‌گذارند.

معناي لغوي کلمه «تشابه» نيز همگوني و همساني است؛ چه همگوني و همساني بين دو شيء و چه بين اجزاي فرضيِ يک شيء. اما از نظر دانشمندان علوم قرآن و تفسير، «متشابه» آيه‌اي است که پذيراي معاني گوناگون است و در آن معناي درست از نادرست به آساني باز شناخته نمي‌شود.

حکمت وجود متشابهات در قرآن

چرا خداوند آيات متشابه را نازل کرده است؟ آيا نمي‌شد همة آيات قرآن محکم مي‌بودند تا کسي نتواند تأويل نادرستي از آنها ارائه دهد؟ در پاسخ اين پرسش‌ها مي‌توان گفت همة