كه از ارتكاب شبهات پرهيز دارد، اما در آنها غوطه‌ور است؛ گويد كه از بدعت‌ها بركنارم، ولي در آنها آرميده است؛ صورت او صورت انسان است اما قلبش قلب حيوان است؛ نه راه رستگاري را مي‌شناسد تا در آن گام بردارد و نه راه گمراهي را تا از آن باز گردد. پس او مرده‌اي است در ميان زندگان.

بررسي و شرح بخش اول خطبة امير مؤمنان(عليه السلام) كه در آن برجسته‌ترين ويژگي‌هاي بندگان محبوب و برگزيدة خدا گرد آمده است، به انجام رسيد. بديهي است در برابر محبوب‌ترين بندگان، بدترين و پست‌ترين بندگان خدا قرار دارند كه حضرت در برخي خطبه‌ها و از جمله در بخش دوم خطبه‌اي كه محور مباحث ما را تشكيل مي‌دهد، به بيان ويژگي‌هاي آنها پرداخته‌اند. در اين جلسه به بررسي اين بخش از خطبه مي‌پردازيم، و در ديگر جلسات، چند فراز از ديگر خطبه‌ها را كه از نظر موضوع و پيام با بخش مزبور همسو است از نظر مي‌گذرانيم.

دام‌هاي فريب عالم‌نمايان

وَ آخَرُ قَدْ تَسَمَّى عَالِماً وَ لَيْسَ بِهِ فَاقْتَبَسَ جَهَائِلَ مِنْ جُهَّالٍ وَ أَضَالِيلَ مِنْ ضُلَّالٍ وَ نَصَبَ لِلنَّاسِ أَشْرَاكاً مِنْ حَبَائِلِ غُرُورٍ وَ قَوْلِ زُورٍ.

جاهلان عالم‌نما كه بهره‌اي از علم ندارند و به دروغ خود را عالم مي‌دانند براي اينكه در بين مردمْ صاحب‌نظر و عالم شمرده شوند، سخنان و آراي باطل و گمراه‌كننده‌اي را از ديگران برمي‌گيرند و آنها را كنار هم مي‌چينند و در قالب نظرية علمي به مردم ارائه مي‌دهند. آنان با ظاهرسازي و درهم آميختن سخنان جاهلانه و پوچ در پي ‌آن‌اند كه موقعيت و جايگاهي در ميان مردم بيابند، و مردم نيز تحت تأثير ظاهر و