بزند و بر اين اساس، فريب بخورد. اگر انسان درست بينديشد، متوجه مى‌شود كه بسيارى از چيزها كه ظاهرى فريبنده دارند، باطن خوبى ندارند. چه بسا به دنبال يك نگاه، سال‌ها گرفتارى و بدبختى باشد. هم‌چنين با ديدن ظاهر اشخاص نمى‌توان در مورد شخصيت حقيقى آنها قضاوت كرد. ممكن است كسانى ظاهرى موجه و ـ به اصطلاح ـ حزب‌اللهى داشته باشند، اما در باطن افرادى دو رو و منافق باشند و به عكس، كسانى ظاهر خوبى نداشته باشند، اما باطن آنها بهتر از ظاهرشان باشد. از اين‌رو ما نبايد به ديدنى‌هاى ظاهرى اكتفا كنيم و بر آن اساس زود قضاوت نماييم، بلكه بايد به دنبال ادراكات حسّى، عقل خود را نيز به كار بگيريم.

آفات عيب‌جويى از ديگران

بسيارى از مردم به جاى اين‌كه به دنبال رفع عيوب خود باشند، مدام در پى جستوجوى عيوب ديگران هستند. اين‌گونه افراد رفتار ديگران را زير ذره‌بين قرار مى‌دهند تا به محض مشاهده كوچك‌ترين لغزش و يا اشتباهى، شروع به عيب‌جويى نمايند. اين حالت از خودخواهى انسان سرچشمه مى‌گيرد؛ يعنى چون انسان حبّ ذات دارد، نمى‌خواهد باور كند كه آلوده است و داراى عيوب بسيارى است. با آن‌كه همه انسان‌ها بر نقص‌ها و ضعف‌هاى خود آگاهند (بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ)[1]، اما برخى از آنان به دليل داشتن حسّ خودپرستى و خودخواهى، چنين وانمود مى‌كنند كه هيچ‌گونه عيب و ايرادى ندارند. اين افراد براى سرپوش گذاشتن بر عيوب خود، خودشان را با افرادى كه داراى عيوب بدترى هستند مقايسه مى‌كنند تا از اين طريق هم خود را بهتر از ديگران جلوه دهند و هم دلشان را به اين خوش كنند كه آن قدرها هم آدم بدى نيستند!

ما اگر مى‌خواهيم اين انگيزه شيطانى را از خود دور كنيم، بايد به جاى عيب‌جويى از ديگران، درصدد يافتن عيوب خود و رفع آنها باشيم. اگر انسان واقعاً براى رهايى از اين دام شيطان عزم خود را جزم نمايد، اصلا فرصت پرداختن به عيوب ديگران را پيدا نمى‌كند. كسانى كه مغرورانه و متكبرانه به دنبال مطرح كردن عيوب ديگران هستند، گويى ارباب و صاحب اختيار مردم‌اند كه اين‌گونه از ديگران بدگويى مى‌كنند و رفتارشان را مورد سنجش و ارزيابى قرار مى‌دهند. حضرت عيسى(عليه السلام) مى‌فرمايد: