قناعت و زهد شده، معنايش اين نيست كه كار نكنيد، توليد نكنيد و ثروت نداشته باشيد، بلكه از ديدگاهى، دست كم براى حفظ عزت اسلامى در مقابل دشمنان، كسب ثروت واجب است، و اين هيچ منافاتى با زهد ندارد. آموزه‌هاى تربيتى اسلام در خصوص قناعت و زهد به اين دليل است كه مسلمانان دل به دنيا نبندند، نه اين‌كه دنيا نداشته باشند. اين دو حيثيت را بايد كاملا از يكديگر تفكيك كنيم.

بنابراين توسعه اقتصادى هيچ منافاتى با روح زهد ندارد. كسانى هستند كه به جمع‌آورى مال و ثروت مى‌پردازند و كم‌كم خود آن مال و ثروت برايشان موضوعيت پيدا مى‌كند. پول و ثروت ابتدا براى انسان جنبه ابزارى دارد؛ يعنى وسيله‌اى است براى رفع نيازها، اما براى كسانى مطلوب بالذات مى‌شود. براى آنها چگونگى مصرف پول مهم نيست، بلكه صرف داشتن آن مهم است. طبعاً وقتى خودشان پول را مصرف نكردند، خوش‌بينانه‌ترين وضعيتش اين است كه نصيب وارثان شود و آنها هم به درستى از آن استفاده كنند. آيا اين كار عاقلانه‌اى است كه انسان زحمت بكشد و پول دربياورد و بدون اين‌كه خودش مصرف كند آن را براى ديگران بگذارد؟ البته وقتى انسان زحمتى كشيد و خودش هم از آن بهره‌مند شد و به وظايف شرعى‌اش هم عمل كرد، اگر ثروتى از او باقى ماند، حق وارث است كه از آن استفاده كند و اين حق را خداوند بر اساس حكمت‌هايى قرار داده است.

نكاتى درباره استفاده از نعمت‌هاى دنيا

درباره مسايلى كه مربوط به ارتباط انسان با نعمت‌هاى دنيا است ـ و غالباً در آيات و روايات به نوعى از آنها نكوهش و مذمت شده است ـ بحث‌هاى گوناگونى انجام مى‌گيرد كه در بسيارى از موارد جنبه افراط و تفريط به خود مى‌گيرد. ما براى آن كه در اين زمينه به كج فهمى مبتلا نشويم، بايد چند حيثيت را از يكديگر تفكيك كنيم.

يك نكته اين است كه بدانيم آيا واقعاً خود اين نعمت‌ها فى حد نفسه خوب هستند يا بد؟ آيا غذاهاى لذيذ، لباس‌هاى خوب، عطرهاى خوش‌بو، گل‌هاى زيبا و مانند آنها فى حد نفسه چيزهاى بدى هستند؟ كسانى چنين مى‌پندارند كه نعمت‌هاى دنيا اصلا پليد و زشت‌اند و استفاده‌كنندگان از آنها اهل عذاب و جهنم! اين يك نوع اشتباه در فهم آيات و روايات است. درست است كه در برخى از روايات، دنيا به مار و چيزهاى مضر و خطرناك تشبيه شده است،