تكاليف ديگرى كه بر عهده او است، وجود دارد و چگونه بايد بين اينها جمع كرد؟ در پاسخ بايد بگوييم كه مشخص كردن اولويت‌ها و درجه اهميت آنها، وظيفه فقيهان دين‌شناس است. البته مسايل مبهم و مشتبه نيز ممكن است انسان را در انتخاب و تعيين اولويت‌ها دچار ترديد نمايد. مثلا، اين‌كه الان آيا تحصيل براى من اولويت دارد يا غيرتحصيل؟ چه مقدار از زمانى را كه به تحصيل اختصاص مى‌دهم بايد به عبادت بپردازم؟ مطالعه براى من بيش‌تر اهميت دارد يا خواندن نافله؟ صبح زود به پاى درس حاضر شدن بيش‌تر براى من اهميت دارد يا قرائت قرآن؟ ورزش بيش‌تر براى من اهميت دارد يا استراحت؟ و ... . تمام اينها مسايل خاص خود را دارد كه انسان بايد بر اساس آن زندگى‌اش را برنامه‌ريزى كند.

يكى از پرسش‌هاى اساسى كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه ما براى تأمين زندگى دنيا بايد تا چه حد تلاش كنيم؟ اين پرسش يك جنبه فردى دارد و يك بعد اجتماعى. در بعد فردى، اجمالا بسته به تفاوت شرايط زندگى هر فرد اين حد متفاوت است. براى مثال، سربازى كه در جبهه مى‌جنگد، و پرستارى كه در بيمارستان خدمت مى‌كند، نمى‌توانند كار توليدى انجام دهند، اما كشاورزى كه در مزرعه فعاليت مى‌كند يا كارگرى كه در كارخانه كار مى‌كند حسابشان جدا است. مديرى هم كه در اداره كار مى‌كند حساب ديگرى دارد. طلبه و استاد و مانند اينها هم هر كدام حساب خودشان را دارند. در هر حال آنچه فعلا بيش‌تر مد نظر است بعد اجتماعى اين مسأله و بحث «توسعه اقتصادى» از ديدگاه اسلام است كه مناسب است در اين‌جا اشاره‌اى به آن داشته باشيم.

ديدگاه اسلام درباره توسعه اقتصادى

مسأله‌اى كه امروزه با آن مواجه هستيم اين است كه آيا افراد جامعه بايد براى كسب امور مادى و به دست آوردن مال و ثروت تلاش كنند يا خير؟ يكى از مسايلى كه در سطح جامعه ما ـ به خصوص پس از دوران جنگ ـ مطرح شده، اين است كه بايد برنامه‌هايى براى توسعه اقتصادى داشته باشيم. از آن زمان بحث‌هايى مطرح شد كه آيا اسلام توسعه اقتصادى را مى‌پذيرد يا خير؟ آيا بايد به فكر ارتقاى سطح ثروت ملى و سطح زندگى مردم بود و يا اين‌كه بايد كارى كرد كه مردم مسلمان به نان جوى قانع باشند و بيش‌تر به عبادت بپردازند؟ اين مباحث حتى به سطح دانشگاه‌ها و محافل علمى نيز كشيده شد؛ سخنرانى‌ها، كنفرانس‌ها و