جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها... .[1] بنابراين، تحقق تعبيراتى كه در اين‌گونه روايات آمده است بستگى به شرايط خاصى دارد. حضرت امام رضا(عليه السلام)در حديث مشهور سلسلة الذهب، خطاب به مردم نيشابور مى‌فرمايند: كَلِمةُ لا اِلهَ اِلّا اللّه حِصْنى فَمَن دَخَلَ حِصنى أمِنَ مِن عَذابى ... بِشروطِها وَ اَنا مِن شُروطِها.[2] آرى، كلمه «لا اله الا الله» چنين توانى دارد كه انسان را از عذاب الهى حفظ كند، اما به شرطها و شروطها. داشتن ولايت اهل بيت(عليهم السلام)، يكى از شروط تأثير اين كلمه است. به عبارت ديگر، آن كلمه چنين اقتضايى دارد، اما به طور مطلق عمل نمى‌كند، بلكه شرايطى دارد. اين‌گونه مسايل در امور طبيعى هم مصداق دارد؛ مثلا درست است كه آتش مى‌سوزاند، اما نه هر چيزى را و نه در هر شرايطى؛ بايد جسم قابل احتراقى باشد، اكسيژن در محيط وجود داشته باشد و ... . پس اگر گفتند فعلى چنين تأثيرى دارد، معنايش اين نيست كه به طور مطلق داراى چنين تأثيرى است، بلكه مى‌تواند در شرايط خاصى، چنين اثرى داشته باشد.

آثار بى‌اعتنايى به حقوق برادران ايمانى

امام صادق(عليه السلام) در ادامه با اشاره به جنبه سلبى قضيه، به تبيين يك سنت الهى مى‌پردازند. مى‌فرمايند بسيارى از اقوام گذشته كه مستوجب عذاب الهى شدند، مادامى كه حقوق فقرايشان را رعايت مى‌كردند، از عذاب خداوند در امان بودند، اما زمانى كه از پرداخت حقوق مستمندان و فقرا غفلت مىورزيدند و اين گناه را مرتكب مى‌شدند، عذاب الهى بر ايشان مسجّل مى‌شد. نمونه بسيار مشهور در اين زمينه، تأخير چند ساله عذاب فرعون و فرعونيان از جانب خداوند متعال مى‌باشد. مادامى كه عده زيادى از مردم فقير و تهيدست سر سفره فرعون غذا مى‌خوردند و سير مى‌شدند، خداوند عذابش را بر آن قوم نازل نكرد.

بنابراين بى‌اعتنايى به حقوق برادران ايمانى، عذاب الهى را به دنبال خواهد داشت؛ خواه در اين دنيا باشد و خواه در آخرت. عذاب‌هاى اجتماعى مخصوص جامعه‌اى است كه افرادش حقوق محرومان و مستضعفان را رعايت نمى‌كنند. چه بسا يكى از دلايل وقوع سيل‌ها، زلزله‌ها و گرفتارى‌هاى عجيب و غريب اين باشد كه مردم آن جوامع به افراد فقير و تهيدست بهايى