شمار مى‌آيد. البته ممكن است در اين مورد استثنائاتى باشد. فرض كنيد فردى در اثر گرفتارى و مشكلات زندگى دچار افسردگى شديد شده و يك حالت بيمارگونه‌اى پيدا كرده باشد به گونه‌اى كه اگر بخواهند او را از اين حالت خارج كرده و شاد كنند راهى جز بذله‌گويى يا انجام رفتارهايى كه در شرايط عادى مطلوب نيست وجود ندارد. اين كار ممكن است نوعى معالجه باشد. اين حالت استثنا است و نمى‌توان گفت كه هر كس براى شاد كردن ديگران، به هر شكل رفتار كند، بالاترين عبادت را انجام داده است. مسلّماً نمى‌توان از طريق گناه و حتى از راه امور مكروه، مشتبه و يا لغو، چنين عملى را انجام داد. كارهاى لغوى وجود دارد كه فى حدّ نفسه مطلوب نيست: وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُون؛[1] از صفات مؤمنان اين است كه مرتكب كارهاى بيهوده نمى‌شوند. بنابراين مى‌توان گفت كه به طور مطلق، شاد كردن هر كسى بالاترين عبادات نيست بلكه تنها شاد كردن مؤمنان از مجارى شرعيه و راه‌هايى كه شرعاً مجاز است مطلوب و پسنديده و بالاترين عبادات محسوب مى‌شود.

«شاد بودن» مطلوب فطرى انسان

سؤال‌هاى ديگرى نيز، كه بسيار عميق‌تر و پيچيده‌تر و جزو مسايل اصولى و بنيادى است، در اين زمينه مطرح مى‌شود. مهم‌ترين اين سؤال‌ها اين است كه اصولا مگر «شاد بودن» در زندگى مطلوبيتى دارد كه اسلام براى شاد كردن ديگران اين همه سفارش كرده و براى آن ثواب در نظر گرفته است؟ به عبارت ديگر، آيا از ديدگاه اسلام وضع مطلوب اين است كه انسان بسيار شاد و مسرور باشد يا به عكس، محزون؟

با توجه به رواياتى كه در مدح حُزن وارد شده است، از جمله روايتى به اين مضمون كه اگر در جمعى شخص محزونى باشد، خدا همه آن جمع را به واسطه آن شخص محزون مورد رحمت قرار مى‌دهد، اين سؤال مطرح مى‌شود كه چگونه مى‌توان بين اين دو گروه روايات جمع كرد؟ آيا «شاد بودن» از نظر اسلام امرى مطلوب است؟ اگر «شاد بودن» انسان مطلوبيت زيادى ندارد، پس چطور «شاد كردن» ديگران ثواب دارد، بلكه بالاترين عبادات تلقى مى‌شود؟ اين سؤالى است كه جواب آن چندان آسان نيست. براى پاسخ به اين سؤال، بايد مقدماتى را بيان كرد.