نام کتاب : پندهاى امام صادق علیه سلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 117
انجام نمىدهيم. برخى نيز به گونهاى هستند كه براى رسيدن به آنها بايد مقدماتى فراهم كنيم. اگر امرى مطلوب ما باشد ولى بدانيم تحقق آن اصلا امكانپذير نيست، براى رسيدن به آن هيچگاه تلاش نمىكنيم، اما اگر يقين داشته باشيم كه شدنى است و يا حتى احتمال تحقق آن را هم در آينده بدهيم، حتماً براى آن تلاش خواهيم كرد. به وجود آمدن چنين حالتى در انسان، «اميد» يا «رجا» نام دارد. رجا يعنى اينكه انسان به تحقق امرى مطلوب، كه يقين دارد يا احتمال مىدهد در آينده به وقوع مىپيوندد، اميد داشته باشد. در مقابل، خوف يعنى اينكه انسان از تحقق امرى نامطلوب، كه يقين دارد يا احتمال مىدهد در آينده به وقوع بپيوندد، ترس و واهمه داشته باشد.
بنابراين انسان همواره براى انجام دادن و يا انجام ندادن اعمال اختيارى خود، به دو عامل اميد و ترس توجه دارد؛ اميد به اينكه در اثر كارى خوب، امرى مطلوب حاصل مىشود و ترس از اينكه در اثر كارى بد، امرى نامطلوب تحقق مىيابد. البته هر كدام از دو عامل اميد و ترس داراى دو وجه مىباشد؛ يعنى انسان هم مىتواند اميد داشته باشد كه امر مطلوبى حاصل شود و هم اميد داشته باشد كه امر نامطلوبى دفع گردد. مثلا انسان هم مىتواند اميد داشته باشد كه سلامتىاش را به دست آورد و هم اميد داشته باشد كه بيمارىاش برطرف شود. انسان هم مىتواند از اينكه امرى مطلوب از دست برود و يا امرى نامطلوب حاصل شود ترس و واهمه داشته باشد؛ مثلا هم از اين بترسد كه سلامتىاش از بين برود، و هم از اينكه ناخوشى و مرضى پيدا كند.
رابطه اميد و ترس با ميزان شناخت افراد
اميد و ترس افراد، به ميزان شناخت و معرفت و نيازهايى كه درك مىكنند بستگى دارد. مثلا ترس و اميد يك كودك دو سه ساله فقط در محدوده خواستههايى كه دارد شكل مىگيرد. او هيچ وقت نسبت به مسايل بينالمللى، اجتماعى، معنوى و اخروى و... ترس و اميدى ندارد؛ زيرا هيچ تصورى از آنها ندارد. در سطحى بالاتر ، انسانهاى عادى و معمولى، از بيمارى، فقر، گرفتارىهاى زندگى و... ترس دارند و از سوى ديگر، اميد دارند كه پولدار بشوند و همسر خوب، خانه خوب و موقعيت اجتماعى خوبى به دست آورند. افرادى كه مقدارى معرفتشان بيشتر است، مسايل معنوى را هم در نظر مىگيرند؛ براى مثال، از اينكه عقل و ايمانشان از
نام کتاب : پندهاى امام صادق علیه سلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 117