اوصافى كه عبادالرحمان از آن مبرّا و بركنار هستند بيان گرديده است. در اين قسمت، ابتدا بزرگ‌ترين گناهان كه «شرك به خدا» است آورده شده و سپس دو گناه كبيره ديگر، يكى قتل نفس و ديگرى فساد و فحشا، در كنار شرك ذكر گرديده است. در جلسه گذشته درباره اين سه گناه كبيره توضيحاتى را بيان كرديم و در اين زمينه به همان مقدار بسنده مى‌كنيم. اكنون در ادامه به ذيل همين آيه و آيه پس از آن توجه مى‌كنيم كه مى‌فرمايد:

وَمَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً * يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهانا؛ و هركس اين كارها را انجام دهد مجازات سختى خواهد ديد. عذاب او در قيامت دو چندان مى‌گردد و براى هميشه با خوارى در آن خواهد ماند.

از لحاظ بحث قرائتْ اين نكته قابل ذكر است كه در قرآن تنها يك مورد وجود دارد كه بنا بر قرائت مشهور، كسره آن بايستى اشباع شود، و آن هم كلمه «فِيه» در همين آيه است. در هر صورت، مهم تبيين و تفسير اين آيات است كه ما در بحث حاضر به مدد الهى به برخى از نكاتى كه در اين آيات وجود دارد اشاره مى‌كنيم.

در تفسير اين آيه برخى مفسران به اين نكته اشاره كرده‌اند كه عبارت «يُضاعَفْ لَهُ الْعَذاب» به عذاب جسمانى، و تعبير «مُهانا» به عذاب روحى و روانى اشاره دارد. سرّ اين مطلب نيز اين است كه نسبت به اشخاصى كه مقام و موقعيتى براى خودشان قائلند گاهى توهين براى آنها از هر عذابى دردناك‌تر و سخت‌تر است. از اين رو در اين آيه مى‌فرمايد مرتكبان اين گناهان غير از آن‌كه عذاب جهنم را تحمل مى‌كنند مورد اهانت نيز قرار مى‌گيرند. كلمه «مُهان» از نظر ادبى اسم مفعولِ «اهانت» و به معناى كسى است كه مورد اهانت قرار مى‌گيرد.

ديگر نكته تفسيرى و قابل بحث در اين آيه، در مورد كلمه «ذلِك» است كه اشاره به چيست؟ از نظر ادبى، كلمه «ذلك» اسم اشاره مفرد است و طبعاً مشارٌاليه آن بايد مفرد باشد. اين در حالى است كه در اين آيه، پيش از كلمه «ذلك» سه گناه ذكر شده است. هنگامى كه چند چيز به دنبال هم مى‌آيد و سپس يك اسم اشاره مفرد آورده مى‌شود، از نظر ظهور لفظى، آن اسم اشاره، از بين آن چند چيز به آخرين مورد ذكر شده بازمى‌گردد. بر اين اساس يك احتمال اين است كه بگوييم كلمه «ذلك» در اين آيه اشاره به گناه زنا و