حرکت جوهريه و با آگاهي به اين نکته که منظور از حرکت در آيه مورد بحث؛ يعني آيه «يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلاقِيه»[1]، حرکت همراه با تلاش و رنج انسان به سوي خداست، اکنون اين پرسش پيش مي‌آيد که آيا مي‌شود حرکت جوهريه را بر آن آيه تطبيق داد؟ پاسخ اين است که انسان و ديگر موجودات داراي حرکت جوهريه هستند و پيوسته در ذات و نهاد آن‌ها تغيير و حرکت رخ مي‌دهد و جوهر و ذات وجود ما و ديگر موجودات هيچ‌گاه ثابت نمي‌ماند و وجود ما در اين لحظه غير از وجود ما در لحظه پيشين است و پروردگار عالم پيوسته به موجودات و آفريده‌هاي خويش افاضه وجود مي‌كند؛ اما روشن است که اين حرکت و سير در همه موجودات و از جمله در انسان به صورت طبيعي انجام مي‌پذيرد؛ ولي اين حرکت تکويني و طبيعي در انسان همراه با رنج و زحمت نيست و کسي در گيرودار اين حرکت احساس رنج و زحمت نمي‌کند؛ زيرا اين حرکت براي ما قابل احساس و درک نيست. بر اين اساس نمي‌توان حرکت جوهريه را بر آيه مزبور تطبيق كرد و با توجه به اين که در آيه شريفه، «کدح» حرکت و سير همراه با تلاش و رنج است، ظاهر آيه و ظاهر واژه «کدح» با حرکت جوهريه سازگار نيست.

احتمال ديگر اين است که مراد از حرکت در آيه شريفه حرکت اختياري است، حرکتي که اگر انسان بخواهد مي‌تواند متوقفش سازد و نيز مي‌تواند به آن شتاب بخشد. حرکت‌هاي ديگر از جمله حرکت