انفال / 55: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لا يُؤْمِنُون».

كرولالها آنانند كه كفر ورزيدند و حقايق را نپذيرفتند.

در مقابل:

حجرات / 13: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاكُم».

است و اين كرامت غير از كرامتِ «و لقد كرّمنا» ست.

پس، چنانكه چند بار اشاره كرديم، آيات قرآن ناظر به دو نوع كرامت است:

كرامت تكوينى و كرامتى كه در نتيجه‌ى افعال اختيارى به دست مى‌آيد.

شايد دسته‌ى ميانه‌اى هم وجود داشته باشد و آن در مورد كسانى‌است كه امكان تشخيص راه صحيح و يا پيمودن راه صحيح براى آنها نبوده است.

(البتّه فرض انسانى كه بكلّى فاقد شناخت باشد، مشكل است مگر مجانين) اينان «مستضعفانِ از حيثِ شناخت» نام دارند و دسته‌ى ميانه‌اند، نه داراى ارزش مثبت اند و نه منفى:

نساء / 98: «إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ وَالْوِلْدانِ لا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلا يَهْتَدُونَ سَبِيلا».

اختيار انسان

حتّى با نگاهى سطحى به قرآن كريم، درمى‌يابيم كه به نظر قرآن، انسان موجودى مختار است. اصولاً آمدن پيامبران و نزول كتب آسمانى، بى آنكه انسان، مختار باشد، كارى بيهوده است. بنابراين همين امر دلالت دارد بر اينكه خدا و پيامبران، آدمى را مختار مى‌دانند.

آياتى كه در زمينه‌ى ابتلا و آزمايش انسان وارد شده است نيز دلالت برهمين امر دارند:

دَهْر / 2: «إِنّا خَلَقْنَا الإِْنْسانَ مِنْ نُطْفَة أَمْشاج نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيرا».

كهف / 7: «إِنّا جَعَلْنا ما عَلَى الأَْرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلا».

نيز، آيات وعد و وعيد. از اوصافى كه خدا به پيامبران داده است «مبشّر» و «مُنذر» است:

بقره / 213: «كانَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً، فَبَعَثَ اللهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِين».

تبشير اين است كه پيامبران به بشر، وعده‌هاى نيكو براى انجام كارهاى خوب، بدهند و انذار آنكه: آدمى را از عواقب كارهاى بد، بهراسانند؛ چه از عواقب دنيوى و چه اخروى. گاهى قرآن، حتّى به جاى آنكه بگويد پيامبر فرستاديم؛ مى‌فرمايد «نذير» گسيل داشتيم:

فاطر / 24: «وَإِنْ مِنْ أُمَّة إِلاّ خَلا فِيها نَذِير».

يا در قيامت به مؤمنان مى‌فرمايد: