اَباصَلت، ره‌یافته‌ی خراسان

مهدی غلامعلی[175]

چکیده

عبد‌السّلام‌ بن صالح مشهور به أباصلت هروی از راویان مشهور و یاران امام رضا(ع) است. زندگی وی، نوع نگرش و مذهب او در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. همراهی‌ او در خراسان با امام هشتم از او فردی والامقام و ارزشمند را در اذهان شیعیان به تصویر كشانده است؛ امّا متون كهن رجالی شیعه ـ مانند رجال طوسی ـ و بخشی از كتاب‌های رجالیان اهل‌ سنّت او را «عامّی» دانسته‌اند. در نوشتاری كه می‌آید، ضمن بازشناسی شخصیّت وی در دامنه‌ای از متون رجالی و روایی فریقین به این نتیجه رهنمون خواهیم شد كه اباصلت بخش قابل توجّهی از عمر خود را در میان دانشیان عامّه گذرانده و در شمار ایشان بوده است و با ورود امام به خراسان به‌تدریج توفیق ره‌یافتن و پذیرش اندیشه شیعی را یافته است.

كلیدواژه: اباصلت(ابوالصلت)، عبدالسّلام‌ بن صالح هروی، الهروی، راویان امام رضاD راوی حدیث شیعه، نیشابور، خراسان.

درآمد

أباصلت عبدالسّلام ‌بن صالح هروی از اصحاب روایت امام رضاD[176] و متولّد شهر مدینه بوده است.[177] نام كامل وی را خطیب بغدادی این‌گونه ثبت كرده است: «عبدالسّلام ‌بن صالح‌ بن سلیمان ‌بن أیوب‌ بن میسرة» و وی را «مولى عبد الرحمن بن سمرة القرشی» دانسته است.[178] همراهی وی در طول سفر امام رضاD از مدینه تا مرو روشن نیست؛ ولی گزارش‌هایی كه از او رسیده حضور او را در نیشابور[179] و همراهی او در طوس، سرخس[180] و مرو ـ و به‌ویژه ایام

[175]. مدرس مرکز تخصصی علوم حدیث و عضو هیأت علمی دانشکده‌ی علوم حدیث.

[176]. رجال‌النجّاشی، ص245، ش643؛ رجال‌الطوسی، ص360، ش5328 و ص369، ش5499.

[177]. رجال‌الكشّی، ص616، ش1149.

[178]. تاریخ بغداد، ج11، ص48، ش728.

[179]. الامالی طوسی، ص451.

[180]. عیون أخبار الرضاD، ج‌2، ص184. او امام را در زندان سرخس ملاقات می‌كند و سؤال‌های خود را می‌پرسد.